Cemiyet-i Akvam olarak da bilinen Milletler Cemiyeti, 1. Dünya Savaşı sonrasında ülkeler arasındaki anlaşmazlıkların savaşa evrilmesini önlemek ve barış ve güvenlik tesis etmek amacıyla oluşturulmuş uluslararası iş birliğine ve uluslararası hukuka dayalı bir kuruluştur. 1919 Paris Barış Konferansı'nda taslağı oluşan ve 10 Ocak 1920 tarihli Milletler Cemiyeti Tüzüğü ile yürürlüğe giren Cemiyetin kurulma fikri, ABD Başkanı Woodrow Wilson'ın liberal kapitalist bir dünya ekonomisi, serbest ticaret ve tüm ülkelerin siyasi bağımsızlıklarını garanti eden uluslararası bir yapı ile uluslararası refah ve barışın sağlanabileceğine yönelik 14 ilkesine (Wilson İlkeleri) dayandırılır. Dünyanın ilk küresel hükûmetler arası örgütü olan Milletler Cemiyeti'nin merkezi, İsviçre'nin Cenevre kentindedir. Milletler Cemiyeti, Japonya'nın Mançurya ve İtalya'nın Habeşistan işgallerini ve 2. Dünya Savaşı'nın önleyememesi nedeniyle, kuruluş amacına hizmet etmediği yönünde eleştirilere maruz kalır. Ayrıca Cemiyet'in özellikle Batı-merkezli olması, Afrika bölgelerini nesne olarak ele alması uluslararası niteliğine gölge düşürür. Milletler Cemiyeti, 1946 yılında bütün varlıklarını dünyada barış ve güvenliğe dair sorunların çözümü amacıyla kurulan Birleşmiş Milletler'e devrederek yürürlükten kalktı. Milletler Cemiyeti, dünyada temel yönetim birimi olarak egemen ve kendi kaderini kendi tayin eden ulus-devleti tanıması, devletler arasındaki ilişkilerin ve davranış kurallarının belirlemesinde uluslararası hukuku referans noktası alması, uluslararası barış düzeninin ve ortak güvenliğin uluslararası iş birliği ve diplomasi ile sağlanabileceğine inanması bakımından uluslararası ilişkilerde önemli bir yere sahiptir.
YAZAR
Berrin Koyuncu Lorasdağı
