Haber, ülkede veya dünyada henüz yaşanmakta olan bir olay veya değişen durumla ilgili olarak medya tarafından kamuoyuna nesnel ve gerçeğe uygun biçimde sunulan bilgi demektir. Toplumu ilgilendiren güncel olaylara ve gelişmelere ilişkin özgün bir tarzı olan yazı türüdür. Bir haberin en az şu üç özelliğe sahip olması beklenmektedir: Güncel bir olaya ya da gelişmeye ilişkin olmalı, toplumu ilgilendiren bir boyutu bulunmalı, olgusal bir dille yazılmış olmalıdır.
Yayımlanan bir haberin tam ve anlaşılır olması için 5N1K (ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim) sorularına cevap vermesi gerekir.
Çevremizde meydana gelen her olay haber haline gelmemekte, bir konu ya da olayın haber olabilmesi için "haber değeri" taşıması gerekmektedir. Haber değeri, medyanın bir olaya ne kadar önem vereceğini belirleyen özelliktir. Haber değeri kriterleri olarak şunlar sayılabilir: Güncellik: Yeni meydana gelen olaylara, etkinliklere, açıklamalara ilişkin haberlerdir. Etki: Olayın toplumda etkilediği kişi sayısı arttıkça haber değeri de artar. Olumsuzluk: Gazetecilik dilinde kötü olay büyük haberdir. Çünkü toplum genelde olumsuz olaylara daha fazla dikkat göstermektedir. Çatışma: Eğer bir konu üzerinde taraflar arasında anlaşmazlık varsa, bu konunun haber değeri daha yüksektir. Yakınlık: Yakında olan bitenin haber değeri, uzaktakine göre daha fazladır. Olağan dışılık: Nadiren olan, beklenilmeyen, sıra dışı, olağan dışı olaylar haber değeri yüksek olaylardır. Her gün tekrarlanan etkinliklerin, işlerin haber değeri yoktur. Ünlü (önemli) kişi: Toplum, ünlü/önemli kişilerin haberlerine daha fazla merak duyar. Popüler kültür şöhretleri, politikacılar haber değeri yüksek kişilerdir. Yenilik: Yeni bir yöntem, yeni bir tedavi, yeni bir ilaç, yeni bir uygulama insanların ilgisini çeker. Başarı: Toplumların her zaman başarı öykülerine ihtiyacı vardır. Medya bu ihtiyacı, başarı haberleri aracılığıyla giderir. Bu haberler insanlara, zorluklarla mücadele edebilme isteği ve azmi kazandırır.
Haberler oluş biçimine göre sıcak haberler ve rutin haberler; önemine göre sert (ciddi) haberler ve hafif (magazinel) haberler; yaygınlığına göre genel haberler ve özel haberler şeklinde kategorilere ayrılmaktadır. Sıcak haber, beklenmedik gelişmeleri tanımlamak için kullanılan bir gazetecilik terimidir. Rutin haber, ne zaman meydana geleceği önceden bilinen olaylara/etkinliklere ilişkin haberdir. Ciddi haberler, siyaset, ekonomi gibi konularda, çoğu kişiyi ilgilendiren önemli haberlerdir. Hafif haberler, kültür, sanat, magazin gibi konularda, insanların merakını çeken konu ve kişilere ilişkin haberlerdir. Genel haberler, bütün medyada bulabileceğimiz türden, çoğu zaman ajanslar tarafından yapılmış haberlerdir. Özel haberler, gazetecinin planladığı, malzemesini topladığı ve yazdığı haberlerdir. Genel haberden en önemli farkı, sadece gazetecinin çalıştığı medya kuruluşunda yayımlanmasıdır.
Gazeteciliğin özü haberciliktir. Medya kuruluşlarının en önemli görevi, muhabirlerin topladığı haberleri doğru, hızlı, tarafsız ve güvenilir bir biçimde sunarak, özgür bir biçimde kamuoyunun oluşmasına katkı sağlamaktır.
YAZAR
Süleyman İrvan
