Vatikan'da Cem Sultan için 1495'te düzenlenen âyinde okunmak üzere bestelenmiş ilâhinin notası Londra'da mezata çıktı

Londra’nın meşhur müzayede şirketlerinden Christie’nin geçen hafta internet üzerinden başlattığı ve önümüzdeki Cuma gününe kadar devam edecek olan müzayedesinde, Josquin Desprez adındaki Rönesans dönemi bestecisine ait kilise ilâhilerinin yeraldığı bir cilt nota, müşterisini bekliyor...

Fransa ile şimdiki Belçika arasındaki bölgede 1450’lerin ilk senelerinde doğan ve 1521’de yine orada ölen Josquin Desprez yaşadığı dönemin önemli bir bestecisidir, Rönesans müziğinin önde gelen bir ismidir fakat eserleri yaygınlaşmamıştır, adını sadece bu müziğin meraklıları ve Rönesans uzmanları bilirler.

Josquin Desprez bizde ise pek değil, hemen hiç bilinmez ama Fatih Sultan Mehmed’in hayatını 1495’te Avrupa’da esaret altında noktalayan bahtsız şehzadesi Cem Sultan ile bağlantısı sebebiyle tarihimizde bir yeri vardır.

Bağlantının kaynağı, bundan 20 küsur sene önce ortaya atılan bir iddiadır: Josquin Desprez’nin en önemli bestesi “Lesse faire a mi” yani “Onu bana bırak” isimli dini müzik parçasını Cem Sultan için yazdığı, eserin asırlardan beri Vatikan arşivlerinde saklanan orijinal notasının üzerinde de Cem’in bir resminin bulunduğu iddiası...

İlk defa 2000’lerin başında yayınlanan orijinal notada, Türk giysileri içerisinde sarıklı bir gencin çizimi yeralıyor. Bu gencin Cem Sultan olduğu, eserin Cem’e ithaf edildiği, Papa’nın resmî bestecisi sayılan Desprez’nin kilise için “prestij eseri” olan bu dinî parçayı bir Müslüman’a ithaf etmesinin imkânsızlığı söyleniyor ve dolayısıyla da Cem Sultan’ın son seneleri ile ilgili bazı bilinmeyenlerin mevcudiyetinden bahsediliyor.

Daha açık ifade edeyim: Avrupa’daki dar bir çevre, Cem Sultan’ın, esaretinin son senelerinde Hıristiyanlığı kabul etmiş olması ihtimalini tartışıyor!

CEM’İN DE KATILDIĞI ÂYİNDE ÇALINDI...

Papalık Kütüphanesi’nde yapılan araştırmalar Josquin’in eserinin ilk defa 1495’in 20 Ocak’ında, Vatikan’da bizzat Papa Alexander’ın idare ettiği bir âyin sırasında okunduğunu gösteriyor ve o gün yapılan âyin, Cem Sultan bakımından da önem taşıyor: Fransa Kralı Sekizinci Charles, Cem’i başlatacağı yeni Haçlı Seferi’nde Türkler’e karşı rehin olarak kullanmayı düşünüyor, Papa’nın elinde bulunan şehzadeyi almak için Vatikan’a gidiyor ve Cem âyinden tam sekiz gün sonra, yani 28 Ocak’ta Kral ile beraber Roma’dan ayrılıyor.

Josquin’in eserinin icra edildiği ayinin maksadı, Kral ile şehzadenin çıkacakları yolculuğun kutsanması!

Bu seyahat aslında Cem’in son yolculuğu olacak, bahtsız şehzade yola çıkmasından sadece bir ay sonra, 25 Şubat 1495 gününün sabahı İtalya’da, Castel Capuana taraflarında acılar içerisinde can verecek ve Papa’nın şehzadeyi önceden zehirlediği iddiası ortaya atılacaktı...

İşte bütün bu söylentilerin kaynağı olan ve şu anda Christie’de mezatta bulunan obje, Josquin Desprez’nin bestelediği eserin Vatikan’daki elyazmasından istifade edilerek hazırlanmış ve Nuremberg’de 1558’de yayınlanmış matbu nüshası... Nota, anne tarafından Avrupa’nın en eski hanedanı Habsburglar’a mensup olan ve 2016’da ölen Avusturyalı meşhur orkestra şefi Nikolaus Harnoncort ile karısı Alice’in kolleksiyonundan çıkmış...

Josquin Desprez’nin eserinin bir bölümünü, aşağıda verdiğim linkten dinleyebilirsiniz...

Cem Sultan meselesinin üzerinde pek durmadığımız, araştırmadığımız ve incelemediğimiz bir başka boyutunu da hatırlatayım:

Fatih Sultan Mehmed’in bu bahtsız şehzadesinin soyundan gelenler Malta’da yaşarlar, torunların tamamı bundan asırlar önce Hristiyan olmuşlardır ve “Papalık Prensi” unvanını taşırlar...