Kurabiye Canavarı'nın "küçültmasyon" isyanı…

SUSAM Sokağı’nın ünlüsü “Kurabiye Canavarı”nı (Cookie Monster)” hepimiz tanırız…

Mavi tüylü kimliği ile kurabiyeleri bir çırpıda ağzına doldurmasıyla bilinir.

Uzun süredir Türkiye’de televizyonlarda gösterilmiyor; bazen eski programlarını yayınlayanlar da olmuyor değil…

İşte, obur Kurabiye Canavarı’nın önceki gün X’te yaptığı paylaşım ABD’de ortalığı karıştırmaya yetti…

Öyle bir yerden girdi ki politikacısından, ekonomistine, sosyoloğundan, psikoloğuna kadar herkesi ayağa kaldırdı…

Batılı gazetelerin neredeyse tamamının dünkü birinci sayfalarında başköşeye de yerleşti…

KÜÇÜLTME ENFLASYONU

Sosyal medya gönderisi öyle uzun da değildi; çok sevdiği kurabiyelerinin son günlerde küçülmesine isyanını yansıtıyordu:

“Küçülmeden nefret ediyorum! Kurabiyelerim küçülüyor… Sanırım duble kurabiye yemek zorunda kalacağım!..”

Sosyal medya paylaşımı ABD’deki duruma isyanın yansıması olsa da aslında Türkiye’de bizlerin de sıklıkla karşılaştığımız bir durum…

Sözünü ettiği Türkçeye “küçül(t)me enflasyonu” diye çevrilen, İngilizcede “küçülme-shrink” ve “enflasyon-inflation” kelimelerinin birleşiminden türemiş ekonomik durum:

Shrinkflation…

Bir malın fiyatını arttırmak yerine, fiyatını sabit tutarak gramajını, miktarını ve içinde kullandığı malzemenin kalitesini düşürerek dolaylı dolaylı fiyat artırımını tanımlıyor.

Hedef de tüketiciyi fiyatı artırarak korkutmak yerine, küçülterek sinsi bir fiyat artırımı yapmak…

GRAM EKSİLTMELİ FİYAT ARTIŞI

Örneğin daha önce 100 gr olan bir ürünün fiyatını aynı tutarak içindeki malzemeyi 60 grama indirmek fiyatına %40 zam yapılması anlamına geliyor.

Veya daha önce avucunun içine sığacak kalınlıktaki bir maydanozun yerine saplarını bir bakışta sayacak boyutta demete düşmesi anlamına geliyor.

Tüketiciye fark ettirmeden fiyat artışını gerçekleştiren “Shrinkflation”, (sinsi-enflasyon) birçok kişi gibi Kurabiye Canavarı'nın da canına tak etmiş…

O nedenle “küçültmeden nefret ediyorum” diye isyan eden X’teki gönderiminin altına birçok ünlü isim anında paylaşımda bulundu.

SİYASETÇİLERİN İSYANI

Seçim dönemine giren ABD’de Başkan Biden’ın da Demokrat Partisi’nin Senatörü Bob Casey’in Çalışma Bakanlığı’nın Aralık ayı verilerinden yola çıkarak hazırladığı raporu gündem oldu.

Buna göre Kurabiye Canavarı’nın yakınmasına neden olan ve “duble-çift” diyerek örtülü atıf yaptığı OREO Double Stuf Çikolatalı Sandviç Kurabiyeleri Ocak 2019’dan, Ekim 2023’e kadar geçen sürede %6 oranında küçülmüş.

Bununla da kalmamış, tuvalet kağıdı, kağıt havlu, şekerlemeler, dondurulmuş gıdalarda da son 5 yıl içinde ciddi küçültmeyle karşılaşılmanın yanı sıra fiyatları da birim başına %34,9 oranında artmış.

Rapora göre toplam maliyet artışının %10,3’ü rulo ve paket boyutlarını küçültmesinden kaynaklanıyor…

Buna ister aç gözlülük, isterseniz markaların artan maliyetler karşısında üreticiye etikette şirin gözükerek dolaylı fiyat arttırması deyin…

Kurabiye Canavarı’nın gönderisinin altına paylaşım yapanlardan Ohio Demokrat Senatörü Sherrod Brown’un tepkisi de sert oldu:

“Büyük şirketler fiyatlarını düşürmeden ürünlerinin boyutlarını küçültüyor; hepsi CEO primlerini ödemek için. Benim Ohio Eyaletimdeki insanlar bıktı; parasını ödedikleri kurabiyelerin tamamını almalılar…”

Bununla da kalmadı, Glassdoor İş Sitesi Başekonomisti Daniel Zhao da Kurabiye Canavarı’nın gönderisine yanıt olarak grafik yayınladı.

“Kurabiye enflasyonunun Kasım 2022’de bir yıl öncesine göre %19’un üzerine çıktığını, ancak Ocak ayında yıllık %0,5’lik hafif artış kaydettiğini” belirtti.

Bu da kurabiye fiyatlarının ABD’de %28 oranında arttığı anlamına geliyor.

Pennsylvania’dan Demokrat Senatör Bob Casey’nin obur mavi canavara yanıtı da ilginçti:

“Ben bu işin üzerindeyim…”

DIŞ DESTEĞİ AZALTIR

Aslında bu denli tepkinin ileride yaratacağı etkiyi görmek açısından Kurabiye Canavarı’nın gönderisine gösterilen tepki çok önemli…

Çünkü Ukrayna’ya destek vererek Rusya’yı ekonomik olarak çökertme hedefi ile yola çıkan Washington, tam tersi bir durumla karşılaştı; Rusya kendisinden daha fazla büyüdü.

Haziran 2022'de son 40 yılın en yüksek seviyesi olan %9,1 oranında enflasyona ulaşan ABD ekonomisi, son 1,5 yılda toparlansa da hala %3,1 enflasyonla yaşıyor.

Bu da ABD’nin hele ki seçim döneminde Ukrayna başta olmak üzere dünyanın farklı coğrafyalarında üstlendiği jandarmalık veya silah desteğini etkileyecek gibi görülüyor.

Buna bir de Yüksek Mahkemenin aday olmasında sakınca görmediği Donald Trump’ın oylarının yükselmesi eklendiğinde Beyaz Saray yönetimi açısından dışarıdaki harcamaları kısmak elzem görünüyor.

Kurabiye Canavarı’nın isyanına neden olan sinsi fiyat artışının etkisinin süratle giderilmesinin de bir başka yolu görünmüyor.

KÜÇÜLTMASYON ETKİSİ

Sinsi fiyat artışı sadece ABD’de de değil, Türkiye’de de birçok kişinin yakındığı konu…

İster “küçültmasyon” veya “sinsi fiyat artışı” ya da “şirin enflasyon” deyin, marketlere girdiğinizde “Shrinkflation” etkisini tereklerdeki her üründe görmek olası…

Sadece marketler de değil, pazardaki demetlenmiş ürünlerde çok daha net hissediliyor…

Eve geldiğinde bir demet maydanoz veya tere, nane, reyhan bir kap salataya yetmiyor…

Hafta başlayacak Ramazan sofralarının vazgeçilmezi pidenin fiyatı da artmakla kalmadı; miktarı da 50 gr düşürüldü.

Böyle devam etmesi halinde pidenin bir sokuma kadar ufalacağı da açık…