Hiçbir şey yapamıyorsan BES'len

Habertürk TV Para Gündem Programında Sena Alkan ile pazartesi günü finansal yatırım araçlarının getirilerini konuşurken “Bireysel emeklilik sistemi cazip mi?” diye sordu. Bugün konuşmak üzere sözleştik.

➔Konu önemli. Çünkü bu yılın tümünde neredeyse emeklilerin durumunu tartışarak geçiriyoruz. Düşük kalan maaşlar, geçinemeyen emekliler ve yıl ortası ne kadar zam yapılacağı en sık sorulan sorulardan.

➔Özellikle geçen yılki EYT kararından sonra SGK’nın yükü arttı. Çünkü bir yılda emekli olanların sayısı 10 kat arttı. Artmaya da devam ediyor.

➔Bugün emeklilere ödenen ortalama maaş 10 bin liranın biraz üzerinde. Bu da ortalamada 300 dolar kadar bir maaş demek.

➔Bu gidişle 10-15 yıl sonra emekli maaşlarının daha da düşme ihtimali yüksek.

➔Çünkü nüfusumuz artık yaşlandı. Yaş ortalaması 34 ve giderek artıyor. Bu durum çalışma çağındaki nüfusun giderek azalmasını beraberinde getirdiğinde her bir emekli maaşı için prim ödeyen çalışan sayısı 1.5 kişinin altına düşecek.

➔SGK bütçeden veya devletten yardım almadan ödemelerini yapamayacak. Aynen bugün olduğu gibi.

➔Alınmakta olan bütçe desteği milli gelirin yüzde 3’ünden fazla. Artık EYT kararı sonrası desteğin boyutu daha artmak ve belki de yüzde 5’e doğru çıkmak zorunda kalacak.

➔Gelecekte emeklilerin karşılaşacağı zorluğu bilen devlet, resmi emeklilik sistemine destek olarak Bireysel Emekliliği teşvik ediyor. Her bir hesap için yılda asgari ücret kadar teşvik veriyor.

VASAT GETİRİ

➔2003 yılında başlayan sistemden emekli olanlar artık belli bir sayıya ulaştı. Ancak toplamda bu ikinci maaştan memnuniyetini belirtenlere de pek rastlamadık.

➔Nedeni de bireysel emeklilik fonlarının getiride vasat kalmasından olsa gerek.

➔BES fonlarını karşılaştırdığımız temel kıstas tüketici enflasyonu. Sistemi gözetleyen ve denetleyen kamu kuruluşu Emeklilik Gözetim Merkezi’nin verileriyle tüm emekli fonlarının getirisi bu yılın 5 aylık döneminde nominal yüzde 25.4 oldu.

➔Aynı dönemde enflasyon da yüzde 22.75’e çıktığından fonların ortalama reel getirisi yüzde 2.1 düzeyinde kaldı.

➔Emeklilik fonlarının mayıs itibariyle son bir yıllık yüzde 89.8’lik nominal getirisi enflasyondan arındırıldığında yüzde 8.1 gerçek getiriye ulaşılıyor. Yıllık GSYH artışını biraz aşan bir oran. Fena sayılmaz.

➔Ama vadeyi 5 yıla çıkardığımızda, Mayıs 2019’dan Mayıs 2024’e BES fonlarının ortalama nominal getirisi yüzde 579.8 oluyor. Yüzde 451.5’lik tüketici enflasyonundan arındırdığımızda yüzde 21.8 reel getiri geriye kalıyor.

➔Düşük bir oran ve memnun edici bir getiri değil.

➔Ancak bahsettiğimiz getiri ortalama. Bu oranın altında kalan ve reel kaybettirenler gibi, daha fazla kazandıranlar da olmuştur.

10 YILIN KARŞILAŞTIRMASI

➔Diğer finansal yatırım araçlarıyla karşılaştırmak için her yıl başında yayımladığımız 2000 sonrası tablosuna yer verdik. Bitişikte yer alan tablodan izlenebileceği gibi, 2000-2023 dönemi 24 yılın her birinin nominal ve reel getirileri yer alıyor.

➔Ama aynı zamanda son 10 yılın bileşik getirisi de hesaplanmış. 2013 yılından itibaren devreye giren devlet katkısı ise BES getirisine dahil değil.

➔Çünkü devlet katkısını alabilmemin vade koşulu var. Ayrı bir hesapta izleniyor ve performansı da düşük.

➔Türkiye’de 2014-2023 arası 10 yılın en yüksek getirisi gram altından. Yüzde 191 reel getiriye ulaşmış.

➔Yüzde 71 getiri ile dolar ikinci sırada yer alırken borsa yüzde 36.5 ile üçüncülükle yetinmiş.

➔Bu getirilerin yanında BES fonlarının ortalama bileşik getirisi yüzde 16.5 düzeyinde ve dördüncü sırada kaldı.

BES TUTUNACAK BİR DAL

➔Tabloda yatırım fonlarının performansı da yer alıyor. Ama 2023 yılı hariç. Sağlıklı bir veriye ulaşamadığım için 2023 boş kalınca bileşik getiriyi de koymadım. Sektörün burada ortak ve hakkaniyetli bir endeks üretmesinde ve bunu kamuoyu ile paylaşmasında fayda var.

➔Bireysel emeklilik fonları için Emeklilik Gözetim Merkezi endeksler oluşturmuş, günlük olarak endeksi EGM’nin sitesinden izlemek mümkün.

➔Buradan hareketle TÜİK’in aylık bazda izlediği yatırım araçları performansına BES’i de dahil etmesi gerekiyor. Veriyi zaten kamu kesimi üretiyor. Yatırım araçları içine alınırsa diğerleriyle karşılaştırma imkanı doğar, 6 olan yatırım aracı sayısı da 7 olur.

➔BES fonlarının getirisi vasat olmakla birlikte Türkiye’de finansal yatırım aracı seçeneği çok az. Ayrıca devlet katkısı eklendiğinde BES bir ölçüde cazip hale geliyor.

➔İyi bir emekli maaşı için yeterli bir getiriyi yakalayamasa ve yaşlılıkta güvenli liman olmasa da, hiçbir şey yapamayanlar için BES tutunacak bir dal, sığınılacak küçük bir barınak olabilir.