Niğde Valisi Çelik, Osmanlı'nın hayata geçirilemeyen ilk demir yolu projesini kaleme aldı

Chesney'in Süveyş Kanalı ve Fırat Vadisi Demiryolu gibi projeleri incelediğini aktaran Çelik, şunları kaydetti:

"Chesney, Samandağ'dan Şanlıurfa Birecik'e yapılacak bir demir yolu hattı, Urfa Birecik'ten de Fırat Nehri kullanılarak Basra'ya kadar nehir üzerinde gemilerle taşımacılık yapılıp oradan Hindistan'a ulaşımının en rahat yol olduğunu değerlendiriyor. Bu çerçevede de hazırladığı projesini dönemin İngiltere Kralı'na sunuyor. Daha sonra 33 kişiden oluşan Avam Kamarası'ndaki milletvekillerinin de katılımıyla bir komisyon oluşturuluyor. Yaklaşık 600 sayfalık rapor hazırlanıyor ve Chesney'in başında olduğu 80 kişilik ekip görevlendiriliyor. Bu ekip 1835-1838 yıllarında sahada ikinci bir çalışma yapıyor. Bu dönemde de ilk demir yolu İngiltere'de 1825'te yapılıyor. Çok erken bir dönemde Osmanlı toprakları bir demir yolu projesiyle tanışıyor."

Çelik, Chesney'in projenin yapılabilir olduğunu İngiltere Kralı'na ve Osmanlı Sultanı'na sunduğunu dile getirerek, "Konuyla ilgili Osmanlı arşivlerini de inceledim. Arşivlerde bu projeyle ilgili 180 sayfalık belge buldum, onların da çevirisini yaptım. 1857 yılında Osmanlı'nın bu işi bir İngiliz firmasına ihale ettiğini tespit ettim. Firma bu projeyi yapacak fon bulamadığı için ek süre istiyor. Osmanlı Devleti o ek süreyi veriyor. Sonra firma yine yapamayınca bu sefer sözleşmeyi feshediyor. Osmanlı İmparatorluğu bu sefer ihaleyi Fransız bir firmaya veriyor. Onlar da yine aynı şekilde fon sıkıntısından dolayı yapamıyor." ifadelerini kullandı.

Kalkınma Yolu Projesi ile Samandağ Basra Demiryolu Projesi'nin aynı amaca hizmet edeceğini vurgulayan Çelik, Kalkınma Yolu Projesi'nde de Basra'dan gelen malların rahat bir şekilde Anadolu üzerinden Avrupa'ya taşınacağına işaret etti.

Çelik, Samandağ Basra Demiryolu Projesi'nin İngiltere ve Osmanlı için çok önemli olduğuna dikkati çekerek, "Bugün devlet büyüklerimizin Kalkınma Yolu Projesi çerçevesinde Osmanlı döneminde yapılması planlanan projeyi hayata geçirmeleri hem bölge açısından hem de ülkemiz açısından çok önemli. Çünkü Doğu'dan Batı'ya 3 temel ticaret rotası var. Bu rotalardan bir tanesi güneyden gelen rota. Bu ya Ümit Burnu'nu dolaşarak gitmiş ya Aden Körfezi'nden ya da Doğu Akdeniz üzerinden geçmiş. Orta rota daha çok İran, Doğu Anadolu ve Karadeniz üzerinden geçen rota. Bir de kuzeyden geçen rota var. Yani hem Hazar Denizi'nin hem de Karadeniz'in kuzeyinden geçen rota. Kalkınma Yolu Projesi doğuyla batı arasındaki ticaret için çok önemli bir köprü olabilecek bir proje." diye konuştu.