100 yılın Cumhuriyet ve Millî Mücadele filmleri

Senaryosunu Ayla Hacıoğulları ve Vilmer Özçınar’ın yazdığı filmde Ahir Usta, Osmanlı kültürünü temsil eden, 600 yıllık hanedanın yok sayılmasından rahatsız olan, geleneklerine bağlı bir karakter. Başta şef aşçı (Necip Memili) olmak üzere mutfakta pek sevilmiyor, saygı görmüyor. Bir zamanlar saray aşçısı olduğu bilinmiyor. Torpille işe giren sıradan bir kazancı olduğunu sanılıyor. Ama olaylar öyle bir gelişiyor ki Latife Hanım’ın şef aşçıyla yaptığı tüm hazırlıklar boşa gidiyor, Ahir Usta işin başına geçiyor ve menü baştan aşağı değişiyor. Gecenin sonunda, görmezlikten gelinen Ahir Usta’ya ve onun temsil ettiği kültüre herkes saygı duyuyor. Bu arada, seyrettiğimiz geriye dönüş sahnelerinde Ahir Usta’nın, Mustafa Kemal’le kurduğu gönül bağının Çanakkale Savaşı’na kadar gittiğini görüyoruz. Levent Onan’ın yönettiği film, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçişi çeşitli simge ve metaforlarla anlatıyor. En etkileyici metafor hiç kuşkusuz küçük Elif’in Mustafa Kemal’e hediye olarak getirdiği bohça… Elif ise geleceği, Cumhuriyeti temsil ediyor ve her şey ‘Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir’ fikrine bağlanıyor. (27 Ekim’de gösterime girdi)

Atatürk 1881 – 1919 1. Film (2023)

Yapımcılığını Saner Ayar’ın üstlendiği ‘Atatürk’ başlangıçta, Disney Plus’ta çevrimiçi olarak seyircilerle buluşacak 6 bölümlük bir diziydi. Yaşanan gelişmeler sonrası sinema salonlarında iki ayrı film olarak gösterime girmesine karar verildi. Sadece Türkiye’de değil birçok ülkede vizyona girecek filmin, dünya üzerindeki dijital platformlara, Pay TV’lere ve açık kanallara satılması bekleniyor. Senaryosunu Necati Şahin’in yazdığı, Mehmet Ada Öztekin’in yönettiği film, Conkbayırı’nda açılıyor ve geriye dönüşlerle Gazi Mustafa Kemal’in çocukluk yıllarına kadar gidiyor. Film boyunca geçmişe dönüşler sürüyor ama asıl olarak Mustafa Kemal’in Harp Okulu’ndan mezun olmasından sonra yaşadıklarına odaklanıyor. Mustafa Kemal’in anlaşmazlıklar yaşadığı Enver Paşa da filmin önemli karakterlerinden biri. Süresi iki buçuk saati aşan film, hikayesini tam yarısında kesmesine rağmen final sahnesiyle etkileyici olmayı başarıyor. Aras Bulut İynemli’nin Atatürk’ü canlandırdığı filmde Zübeyde Hanım’ı Songül Öden, Ali Rıza Efendi’yi Mehmet Günsür, Enver Paşa’yı Sarp Akkaya canlandırıyor. (3 Kasım’da gösterime girecek)

Zübeyde, Analar ve Oğullar (2023)

Senaryosunu İlber Tekinsoy’un yazdığı, Cenk Yaz’ın yönettiği film, Mustafa Kemal Atatürk’ün yaşamını, annesi Zübeyde Hanım’ın hikayesiyle birlikte anlatıyor. Önce Zübeyde Hanım’ı (Aslıhan Güner) tanıyoruz. Nasıl bir aileden geldiğini öğreniyor, onu bir anne olarak görüyoruz. Ama doğurduğu 6 çocuktan 4’ünü ve eşi Ali Rıza Bey’i kaybeden acılı bir anne ve eş olarak… Sonra Mustafa’nın doğumuna tanık oluyoruz. Annesiyle birlikte geçirdiği çocukluk ve gençlik yıllarına ağırlık verilse de film, Mustafa Kemal Atatürk’ün hayat hikayesindeki önemli duraklara uğramayı ihmal etmiyor. Atatürk’ün yetişkinlik dönemini, ‘Son Osmanlı: Yandım Ali’de olduğu gibi bir kez daha Alican Yücesoy canlandırıyor. (13 Ekim’de vizyona girdi)

Son Umut (2014)
(The Water Diviner)

Gelibolu’da hayatını kaybeden oğulları için Çanakkale’ye gelen Avustralyalı çiftçi Joshua Connor (Russell Crowe), işgal edilen Osmanlı topraklarında yeşeren Milli Mücadele ruhundan etkilenerek “Kuvvacılar” la birlikte işgalcilere karşı savaşır. Bağımsızlıkları için mücadele eden Türk askerlerinin direnci ona yeni yaşamı için ilham verir. Milli Mücadele’ye yabancı gözüyle bakan ama bizim yanımızda durmasıyla gönlümüzde yer eden bir film. Russell Crowe’un yönettiği ve başrolünü oynadığı filmde Olga Kurylenko’nun yanı sıra Cem Yılmaz ve Yılmaz Erdoğan gibi isimler de var.

Veda (2010)

Mustafa Kemal’in Selanik’teki çocukluk yıllarından başlayan film, Çanakkale Savaşı’ndan Millî Mücadele yıllarına ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanıyor. Zülfü Livaneli, yazıp yönettiği filmde Atatürk’ün çocukluk arkadaşı Salih Bozok’la olan ilişkisini temel alıyor. Livaneli gösterime girdiği dönemde sert eleştiriler alan filmde belirli bir temaya tam olarak odaklanamasa da özellikle Atatürk’ün çocukluk yılları ve kadınlarla olan ilişkilerinde etkileyici sahneler yakalamayı başarıyor. Atatürk’ü Sinan Tuzcu, Salih Bozok’u Serhat Kılıç, Zübeyde Hanım’ı ise Dolunay Soysert canlandırıyor.

Son Osmanlı: Yandım Ali (2007)

Çağdaş aksiyon sinemasının kalıplarıyla Millî Mücadele öyküsü anlatan ilk filmlerden biri. İstanbul’un işgal edildiği günlerde memleket sorunlarıyla ilgisi olmayan Yandım Ali’nin hayatı, Mustafa Kemal’le tanışmasıyla değişir ve o da Millî Mücadele’nin neferlerinden biri olur. Suat Yalaz’ın aynı adlı resimli romanından yapılan uyarlamanın başrollerinde Kenan İmirzalıoğlu ve Cansu Dere oynuyor. Mustafa Şevki Doğan’ın yönettiği filmde Mustafa Kemal’i Alican Yücesoy canlandırıyor.

Cumhuriyet (1998)

“Kurtuluş” dizisinin devamı olarak çekilen 150 dakikalık TRT yapımı bir sinema filmi. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra yaşananlarla başlayan film, Cumhuriyet’in kuruluşunu ve ilk yıllarını konu alır. Ziya Öztan’ın daha önceki iki Millî Mücadele filmi kadar beğenilmeyen film, biraz didaktik bulunur. Ama Cumhuriyet’i eksen alan konulu bir film olarak tarihi değeri yadsınamaz.

Kurtuluş (1994)

Ziya Öztan’ın yönettiği TRT yapımı bu diziyi Türk sinema tarihinin en iyi Millî Mücadele filmi olarak kabul etmek mümkün. Senaryosunu Turgut Özakman’ın yazdığı, 6 bölümlük dizi olarak gösterilen 360 dakikalık “Kurtuluş”, İnönü Muharebesi’nden Mudanya Mütarekesi’ne kadar uzanan 1.5 yıllık kesiti anlatıyor. Rutkay Aziz’in Atatürk’ü, Savaş Dinçel’in İsmet İnönü’yü oynadığı filmin görkemli savaş sahneleri dijital efektlerin henüz yaygınlaşmadığı bir dönemde binlerce figüranla çekilmişti.

Ateşten Günler (1987)

Halide Edip Adıvar’ın eserinden Ziya Öztan tarafından uyarlanan ve yönetilen film, I. Dünya Savaşı’nın sonunu, işgal sürecini ve Millî Mücadele’yi anlatıyor. Başrollerinde Zuhal Olcay’la Ahmet Levendoğlu’nun oynadığı, 4 bölümlük televizyon dizisi olarak çekilen “Ateşten Günler”, prodüksiyon kalitesi, senaryosu ve yönetmenliğiyle hâlâ Türk sinemasının en iyi Milli Mücadele filmlerinden biri.

Aşktan da Üstün 1960

Osman Fahri Seden’in yönettiği eski usul bir Yeşilçam kahramanlık filmi… Binbaşı Kemal (Ayhan Işık), Kuvayi Milliyecilere zarar veren köstebeği bulmak üzere işgal kuvvetleriyle iş birliği yapan Hilmi Paşa’nın ekibine sızar. Kuvayı Milliyeci olduğunu kardeşi Yüzbaşı Nazmi (Ahmet Mekin) dahi bilmez. Kemal, haini bulmak isterken Paşa’nın kızı Nilüfer’le (Peri Han) yakınlaşır... Gerilim öğesini sürekli yukarıda tutan ve sürpriz finaliyle seyirciyi şaşırtan film, Millî Mücadele’yi üç kişi üzerinden anlatıyor ve vatan sevgisini her şeyin üzerine koymasıyla öne çıkıyor.

Düşman Yolları Kesti (1959)

İstanbul’un karanlık sokaklarında geçen bir gerilim olarak başlayan filmde Yüzbaşı Nazmi (Eşref Kolçak) ve Dahiliye Nezareti’nde görevli İdris Bey (Sadri Alışık), yanlarında teşkilattan Makbule Hanım’la (Nurhan Nur) birlikte özel bir görev için Anadolu’ya giderler. Çetin koşullarda süren yolculuk sırasında Nazmi, İdris’in teşkilata sızmış bir casus olduğundan kuşkulanmaya başlar... Gerilimin yükseldiği ikinci yarı tam bir Anadolu westerni havası taşır. Osman Fahri Seden’in anlatım ustalığından nasibini alan bir Yeşilçam kahramanlık filmi.

Bir Millet Uyanıyor (1932)

Türk tiyatrosunun duayen isimlerinden Muhsin Ertuğrul, Türk sinemasının öncü yönetmeniydi. Bu filmi de ulusal bir sinema oluşturma misyonuyla çekti. Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu’nun eserinden uyarlanan filmde Ertuğrul, vatan hainlerine karşı mücadele eden Kuvayı Milliyeci Yüzbaşı Davut (Ercüment Behzat Lav) ve emir eri Tilki’nin (Selim Naşit) yaşadıklarını anlattı.

Ateşten Gömlek (1923)

Kurtuluş Savaşı’nı konu alan bu ilk film, aynı zamanda Türk kadın oyuncuların rol aldığı ilk film özelliğini de taşıyor. Bedia Muvahhit Ayşe’yi, Neyyire Neyir ise Kezban’ı canlandırıyor. Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan, Muhsin Ertuğrul’un yönettiği film, İzmir’in işgali sırasında eşi ve çocuğu öldürülünce önce İstanbul’a, sonra da Anadolu’ya giden hastabakıcı Ayşe ile Binbaşı İhsan’ın hikâyesini Millî Mücadele ekseninde anlatıyor.