Günün kahramanı: Türk Püriteizmi

Batının neden kalkındığı, bizim neden geri kaldığımız konusu, bu ülkede
       
yaşayan ilkokul mezunundan, üniversite bitirmiş olanına kadar herkesin merak
       
ettiği bir konudur. Bu meselenin cevabını araştıran, bulmaya çalışan
       
eski-yeni birçok kimseden bahsedebiliriz: Prens Sebahattin'den İdris
       
Küçükömer'e, Ziya Gökalp'ten Erol Güngör'e kadar birçok fikir ve bilim adamı
       
bu meseleyi etraflıca ele almışlardır.
       
'Batı neden kalkındı?' sorusuna klasik sosyal bilimler literatüründe
       
sosyolojinin ve iktisadın bilinen en önemli cevaplarından birisini Max Weber
       
vermiştir. Onun yaklaşımı sanayi devrimi ve kapitalizmin oluşumu gibi,
       
beklide insanlığın yaşadığı en büyük değişimlerinden birini farklı bir
       
metodolojiyle izah etme çabasını da kapsamaktadır.
       
Burada Weber'in yaklaşımını ele alacak değilim. Üzerinde durmak
       
istediğimiz husus Weber'in sanayileşme sürecini analiz ederken tespit
       
ettiği, bir davranış biçimi olarak üstünde durduğu "püriten rol modeli"dir.
       
Yeni Bir Davranış Biçimi
       
Bilindiği gibi "püriten ahlak" sahibi insan bu dünyadaki pratiklerinin
       
esas amacının tanrıya yaklaşmak, onun rızasını kazanmak olduğunu düşünür. Bu
       
insan dünyada herhangi bir haz, çıkar ve benzeri düşüncelerle hareket
       
etmeden Tanrıya yakın olmak için çalışır. Tanrı çalışmayı insana dünyevi bir
       
görev olarak vermiştir. İnsan bu görevi yerine getirirken elde ettiklerini,
       
kazancını tekrar Tanrı için harcamayı fazilet olarak nitelendirmiştir. Bu
       
fazilet Weber'e göre "prüten ahlak"ın temel anlayışıdır ve insanı Tanrıya
       
yaklaştıran, bütün günahlarından arındırmaya yönelen bir davranıştır.
       
Gazete Habertürk'te Ahmet Yukuş'un "günün kahramanı" başlıklı haberinde
       
Diyarbakırlı işadamı Necat Nasıroğlu'nun başarılarından söz edilerek,
       
yaptığı hayırlar anlatılmaktadır. Gerçekten insanı duygulandıran hayırlı
       
işler yapmıştı Necat Bey: Batman'da sekiz derslikli bir ilköğretim okulu,
       
Karşıyaka Mahallesinde sağlık ocağı ve yatılı kız Kur'an kursu, otuz trilyon
       
liralık alçıpan fabrikası yatırımı ve nihayet temelini attığı Batman
       
Üniversitesi mimarlık fakültesi için tahsis ettiği on beş trilyon lira.
       
Birçok hayırsever insanımızın benzeri hayırlar yaptıklarını, gazete ve
       
televizyon haberlerinde bunların yer aldığını söyleyip, bunda ne var ya da
       
burada yeni olan nedir diyebilirsiniz. Burada Weber'in analitik kavramını
       
hatırlatmamızın sebebi tamda bu soruyla ilgilidir.
       
Bakınız değerli iş adamımız ne söylüyor: "topraktan aldığımızı toprağa
       
iade ediyoruz", "Allah'ın verdiğiyle kibirlenmemek lazım, olanı olmayanla
       
paylaşmak gerekir".
       
İşte bu ifadeler bu toprakların, bu medeniyetin insan felsefesinin en
       
saf ve yalın ifadesi olarak karşımızda durmaktadır.
       
Türk Girişimci Felsefesi
       
Benim "Türk püritenizmi" dediğim bizim kültürümüzün, Anadolu mayasının
       
insana bakışı bu. Eşyayı yani maddeyi, nesnel dünyayı Tanrının verdiği bir
       
imkan olarak gören, onu çalışarak zenginleştirmeyi, başarıyı "kibirlenme"
       
fırsatı olarak değerlendirmeyen zenginliği paylaşma imkanı olarak anlayan
       
bir dünya görüşü. Topraktan aldığını toprağa veren insanlardan aldığını
       
insanlara veren bir anlayıştır bu.
       
Diyarbakırlı Ziya Gökalp yaklaşık yüz yıl önce üretilen zenginlikten,
       
emeği olan herkesin payını alması gerektiğini söylüyordu. Girişimci,
       
yatırımcı olarak işverenin ve işçinin üretimden alması gereken hakla
       
bulunmaktadır. Fakat toplumun payının ihmal edilmemesi gerektiğini, Gökalp
       
özellikle belirtiyordu.
       
Yaklaşık yüz yıl sonra, aynı toprakların insanı hayırsever iş adamını
       
belki de ondan habersiz olarak ortaya koyduğu şu samimi ifadeler, onları
       
birbirine ne kadar yakınlaştırıyordu: "Sermayemizin yoksul payını sahibine
       
teslim ediyoruz".
       
Bu dünyada çalışmak ve başarmak, bu başarının ürünlerini toplumla
       
paylaşmak ve tanrıya yaklaşmak. Sanırım "hayır" yapma felsefesi Türk
       
püritenizminin temelini oluşturmaktadır. Türkiye kalkınma yolunda
       
ilerledikçe sanayicileri, girişimcileri kendi medeniyet değerlerinin
       
bilinciyle hareket ettikçe bu felsefe yükselmeye devam edecektir.