Birey Olarak Kadın

Bir &uuml;lke d&uuml;ş&uuml;n&uuml;n ki yaklaşık otuz sene bir konuyu tartışır ve konuyu bireysel tercih le ilgili bir sorun olmaktan &ccedil;ıkarıp siyasal sorun haline getirir. Hatta bununla yetinmez, rejim sorunu yapar. G&uuml;lsek mi, ağlasak mı? Meseleyi baş&ouml;rt&uuml;s&uuml; m&uuml; yoksa t&uuml;rban mı diye ayıranların durumu ise daha da ilgin&ccedil;tir. Bu ayrımı yapanlar b&uuml;t&uuml;n&uuml;yle insanların tercih ve davranışlarına devlet adına m&uuml;dahale etmeye kalktıklarının farkında bile değillerdir. En traji-komik g&ouml;r&uuml;nt&uuml;lerini 28 Şubat s&uuml;recinde başrol oynayanların uygulamalı &ouml;rnek olarak g&ouml;sterdikleri baş nasıl bağlanır derslerini verenlerin davranışlarından hatırlayabiliriz. Tercih ve &Ouml;zg&uuml;rl&uuml;k Aslında baş&ouml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml;n neden bir siyasal sorun haline d&ouml;n&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;n&uuml; anlamadan &ouml;nce, olguya bakmak, onu anlamaya &ccedil;alışmak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Olgulara bakmadan onların mahiyetini kavramadan yapılacak yorumlar ve verilecek kararların, değer yargılarını yansıtmaktan &ouml;teye ge&ccedil;meyeceği a&ccedil;ıktır. Bu konuyu tartışanların, bir olgu olarak baş&ouml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml;n T&uuml;rkiye nin yaşadığı sosyolojik s&uuml;re&ccedil;lerle alakasını kurmadan, olayı anlamaları ve s&ouml;ylediklerinin ne anlama geldiğini kavramaları m&uuml;mk&uuml;n değildir. T&uuml;rk toplumu gelenekten moderne ge&ccedil;erken, bir&ccedil;ok kurumsal yapıda ve davranış kalıplarında değişim ge&ccedil;irmektedir. Geleneksel toplumun yaşantısının i&ccedil;inde bir hayat tarzı olarak giyim-kuşamın &ouml;nemli sembolik unsurlarının olduğunu g&ouml;rmek gerekir. Bunlar arasında baş&ouml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml;n ayrı bir yeri bulunmaktadır. Bu sembollerin temsil ettiği değerlerin i&ccedil;eriğine bakıldığında, onların anlam d&uuml;nyası kavranmaya &ccedil;alışıldığında birincisi; dini inan&ccedil;larla ikincisi ise; doğrudan geleneğin bir par&ccedil;ası olan alışkanlık ve tutumlarla bağlantılı olduğu g&ouml;r&uuml;lecektir. Bu bakımdan geleneksel toplumda baş&ouml;rt&uuml;s&uuml;, bu hayat tarzının sembolik bir anlamda k&uuml;lt&uuml;r bakımından dışa yansıyan g&ouml;stergesi konumundadır. T&uuml;rk toplumunun yaşadığı değişim, modernleşme s&uuml;reci geleneksel hayat tarzını bir&ccedil;ok bakımdan etkilemiştir. Modernleşmenin en g&uuml;&ccedil;l&uuml; dinamiklerinden olan şehirleşme s&uuml;reci kadınların iş g&uuml;c&uuml;ne katılmalarından, eğitim aşamalarından ge&ccedil;erek yaşadıkları niteliksel değişimlere, &uuml;retimde elde ettikleri yeni konumdan ve ailede aldıkları yeni rollere kadar b&uuml;t&uuml;n hayat tarzını kuşatacak etkiler yaratmıştır. Bireyleşmek Bu değişim s&uuml;re&ccedil;lerinde kadınların yaşadığı iki olay &ccedil;ok &ouml;nemlidir. Bunlardan ilki; geleneksel yapı i&ccedil;erisindeki rol modeli i&ccedil;inde kalan kadınların yaşadıkları değişim, diğeri ise; kendilerine yeni bir rol modeli tanımlayan, en azından bu arayış i&ccedil;inde olan kadınların yaşadığı olaydır. İlk kategori i&ccedil;erisindeki kadınlar, i&ccedil;inde yaşadıkları toplumun değişimlerinden ne d&uuml;zeyde etkilenirse etkilensinler, bireysel olarak ister eğitim ister başka niteliksel farklılıklar kazansınlar, geleneksel rol modeli i&ccedil;erisinde kaldıkları s&uuml;rece, geleneğin davranışlarını, dolayısıyla onun sembolik g&ouml;stergelerini, kılık-kıyafet başta olmak &uuml;zere devam ettirebilirler. İkinci kategorideki kadınlar ise; yaşadıkları değişimi, toplumla veya &ccedil;eşitli toplumsal &ccedil;evrelerle yeni bir ilişki geliştirerek aşmaya, yaşamaya &ccedil;alışırlar. Kadınların bireyselleşme s&uuml;reci olarak yaşadıkları bu d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m yeni rol modeli oluşturmalarına ya da arayışlarına yol a&ccedil;ar. Bireyleşme sorunu, kadınların geleneksel değerlerle, sembollerle hatta inan&ccedil;larla, dinle yeni bir ilişki kurmalarına yol a&ccedil;maktadır. Bu konuyu daha &ouml;nce ele alan Prof. Dr. Nil&uuml;fer G&ouml;le, baş&ouml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml; gelenek i&ccedil;inden gelen hanımların modern hayata mahremiyet lerini belli bir bi&ccedil;imde koruyarak katılmalarının kılık-kıyafete yansıması ve yeni bir davranış tezah&uuml;r&uuml; olarak ele alır. Benim &uuml;zerinde durduğum nokta ise, modernleşme ve bireyleşme ilişkisine tekab&uuml;l etmektedir. Bireyselleşen kadın, kendini gelenek i&ccedil;inde yeniden tanımlarken geleneğin sembolleriyle bir anlamda yeni bir ilişki kurmaktadır. Bunun i&ccedil;indir ki &uuml;niversitedeki kızların başlarını bağlamasıyla onların anne veya ninelerinin baş&ouml;rt&uuml;leri arasında fark vardır. Daha hala bu &ccedil;ağda niye babaanneniz gibi giyinmiyorsunuz? soranlar kaldıysa da bizzat kendilerinin babaanneleri gibi giyinmelerini tavsiye edelim. Bakalım i&ccedil;lerinden bir tane bile &ouml;yle giyinen &ccedil;ıkacak mı?