Sandık Ne Diyor?

Bu yazıyayınlandığında anayasa referandumu sonuçlarıüzerinde tartışmalar devam ediyor olacak. Her seçim, her referandum bir başka söyleyişle her oylamada açılan sandıklar bir şeyi ifade eder. Önemli olan bunun neyi anlattığını, neyi ifade ettiğini birçok faktörüdikkate alarak anlamaya çalışmaktır. Bu faktörler toplumun değişme eğilimlerinden, sivil toplum, devlet ve birey arasında yaşanan sorunlara kadar uzanmaktadır. Yoksa herkesin, sonuçların kendisine göre bir yorumunu yaparak, kendisini haklılaştıracak gerekçeler ortaya koyarak durumunu mazur göstermeye çalışmasıgibi bir tavırla karşılaşırız ki bunda şaşılacak bir şey olmaz.

Yaşadığımız referandumun ‘evet veya hayır’ın ötesinde taşıdığıbir anlam var mıdır? Daha açıkça söylemek gerekirse sonuçlar ‘evet’ değil de ‘hayır’olsaydıne olabilirdi veya ne değişirdi buna bakmak gerekir.

Her seçim bir şey söyler

Hemen ifade etmek gerekir ki referandumun sonucu ne olursa olsun Türkiye’nin ana yönelimini çok fazla etkilemeyecektir. ÇünküTürkiye’de toplumun değişimini, kazandığıivmeyi, onun ortaya çıkardığıaktörleri, kısaca toplumsal enerjiyi hiçbir ‘politik karar’veya bu karara bağlısüreçler tersine çeviremez.

Her toplumsal değişim sürecinin yeni sorunlar yarattığıbilinen bir husustur. Ortaya çıkan bu sorunlarıçözmeye yönelik bir siyaset ortaya konmadığı müddetçe, toplumun değişme dinamiği kavranarak yeni siyasetler üretilmediği sürece referandum sonuçlarının evet veya hayır olması neyi değiştirecektir? Tersini söylemek belki daha doğrudur: Evet ya da hayır’ı bizatihi toplumdaki değişme talepleri belirlemektedir. Bunu anlamamak bir anlamda ‘siyasetin tabiatı’nıkavramada sorun yaşamak demektir.

Toplumsal sorunların yasal ve anayasal düzenlemelerle çözüleceği iddiasıesas itibariyle çok geçerli bir fikir değildir. Eğer anayasalar ve yasalarla sorun çözmek mümkün olsaydıinanın insanların işiçok daha kolay olurdu. O zaman bütün mesele dünyanın en iyi işleyen normatif düzenlerini ya nasıl tercüme ve transfer ederiz ya da nasıl yaparız sorusuna cevap aramakla hallolunabilirdi.

Toplumların karşılaştığı sorunlarıhukukîdüzenlemelerle çözme iddiasıbir anlamda toplumu hukukla yönetilebilir, bir mühendislik alanı olarak görme yanlışına dayanmaktadır.

Bu tür anlayışlar bizde daha çok darbelerden sonra ortaya çıkan militarist uygulamaların yarattığısonuçlar olarak görülebilir. Derin temelinde ise, bürokratik zihniyet ve devletçi geleneğin tortularıbulunmaktadır. Bürokratik düşünce tarzıher türlütoplumsal, ekonomik ve siyasal sorunu bir ‘yasal düzenleme’meselesi olarak gören ve ‘idari’bir meseleye dönüştüren zihniyete dayanır.

12 Eylül’den Sonra

O zaman şunu tespit etmek gerekir ki, Türkiye’nin sorunu sadece anayasalarda değişiklik yapmakla çözülemez. Sorun Türkiye’nin değişme dinamiklerini kapsayan devlet ve toplum ilişkilerini tam anlamıyla sivilleştirecek bir anayasanın yanında, devleti daha çok siyasete açan, toplumu devlete karşı daha fazla özgürleştiren bir zihniyet değişimini gerçekleştirmekle ilgilidir.

Anayasaların meclisin ürettiği diğer yasaların sorunlarınçözümüne katkıyaptığını söylemeye bile gerek yoktur. Ancak bunların katkısıveya etkisi toplumun, siyaset kurumunun ve kültürün yapısal unsurların dinamiklerine bağlıolarak inşa edilmeleri önemlidir.

Artık Türkiye son 20 yılda birincisi; toplumsal gelişme hızıyla, ikincisi; kültürel eğilimleriyle, üçüncüsüise; bunlara ayak uydurmakta sorun yaşasa da demokratik sürecinin kazandırdığıivmeyle siyaset kurumu karşılaştığı sorunlarıçözecek bir anlayışa, yeni bir zihniyet yapısına doğru ilerlemektedir.

Baştaki soruya dönersek, Türkiye bugün anayasa değişikliğine evet demiştir. Tersi de olsaydı ülkenin yaşadığıtoplumsal değişim devam edecekti ve kendi yolunu açacaktı. Bu değişimin devam etmesi Türkiye’nin gücüdür ve geleceğini inşa eden de budur. Onun için hiçkimse bunu dikkate almadan sonuçlarıdeğerlendiremez. Aksi, ‘millet yanlış, ben doğruyum’demek olur ki bunun nasıl bir anlayış olduğunu söylemeye bile gerek yoktur.