Neden Muhafazakâr? Neden Milliyetçi?

Milliyetçilik ve muhafazakârlık arasındaki ilişkilerin tarihsel ve toplumsal yapıların değişme süreçleri tarafından belirlendiğini söyleyince çeşitli çevrelerden ‘nasıl olur, bunlar farklıideolojiler değil mi?’sorularıyla karşılaşıyorum.

Bu soruyu cevaplandırmak için öncelikle muhafazakârlığın bir tutum, milliyetçiliğin bir ‘ideoloji’ olarak anlaşılmasıgerektiğini belirtmekte yarar var. Muhafazakârlık bir tutum olarak farklıtarihlere sahip toplumların, farklı gelenekleri, değerleri, alışkanlıklarıve benzerlerini muhafaza etme, koruma davranışıolarak görülebilir.

İnsan Neyi Korumak İster?

Aslında her toplumda muhafazakâr ve yenilikçi tutumlara rastlamak mümkündür. Yine her toplumda muhafazakârlığın ve yenilikçiliğin toplumun sürekliliğine katkıyaptıklarını tespit etmek de, görmek de çok zor değildir.

Her toplumsal durum içinde, mevcudu yeterli gören sahip olduklarıstatüleri, imkânları veya konumlarınısürdürmek isteyenler bulunabilir. Yine her toplumsal durumda alışkanlıklarını, dünya görüşlerini, anlam sistemlerini ve bunlara soyut ve sembolik unsurlar katan değerleri sürdürmek isteyen insanlara rastlamak da mümkündür.

Bunlara rağmen aynı toplumsal durum içinde yer alan insanlar, toplumsal gruplar arasında statüsünüdeğiştirmek isteyen, durumundan memnun olmayan, konumunu değiştirme çabasına yönelen insanlara da rastlayabiliriz. Bunlar arasında yeni fikirler, yeni tasavvurlar, yeni teknolojiler, yeni siyasal örgütlenme modelleri talep eden veya bunlarıortaya atan yenilikçileri görmek de mümkündür.

Yenilikçi ve muhafazakâr tavırlarının zaman zaman büyük gerilimlere ve çatışmalara yol açtığı,çeşitli tarihsel olaylardan bilinmektedir. Mesela skolastik düşünce biçiminden, rasyonalizme geçiş, fikrî düzeyde bu çatışmanın en çok bilinen örneklerinden birisidir. Bununla birlikte tarihsel olarak muhafazakarlar ve yenilikçiler arasında sadece çatışmadan bahsetmek gerçeğin bütününüyansıtmaz. Bazıdurumlarda muhafazakarlar, yenilikçilerin getirdikleri ‘yeni olan’la uzlaşır ve bu yeniliklerin toplum tarafından benimsenmesini kolaylaştırabilir. Böylece toplumsal süreçte kesinti veya kopmalara sebep olmadan, süreklilik içinde toplumsal gelişmeye katkı yaparlar.

Yine bazıdurumlarda muhafazakarlar; inançlar, metafizik değerler v.b. konularda muhafazakar bir tutum içerisine yönelirken, teknik ve ekonomik alanda yenilikçi ve değişimci bir rol üstlenebilirler.

Milliyetçiler Neyi Korur?

Milliyetçilik bir ideoloji olarak, ilk ortaya çıktığızamanlardan itibaren yenilikçi bir anlayışa sahip olmuştur. Hatta milliyetçiliklerin çeşitli toplumsal tarihlerde büyük değişimleri yarattığı, devrimlere yol açtığıgörülmektedir. İmparatorluk yapılarının değişim çağında, milli devletlerin oluşma süreçlerinde milliyetçilik ideolojisinin bu rolünüfark etmemek mümkün değildir. Milliyetçiliğin modernleşme sürecinde tam anlamıyla yenilikçi bir misyonundan söz edilebilir. Öyle ki bütün geleneksel toplumların değişiminin arkasında böyle bir ideolojik dinamizmin etkileri açıkça görülebilir.

Milliyetçilerin muhafazakârlaştıkları, muhafazakâr tutum takındıklarınoktalar neresidir? Milliyetçi ideolojiler genel olarak bir ‘tarih bilincine’ve ‘milli kültür’kavramına sık sık atıfta bulunurlar. Her milliyetçilik ideolojisi böyle bir tasavvura, böyle bir algıya sahiptir. Bu milliyetçiliğin sadece romantizm boyutuyla ilgili değil, siyasal gerçekliğini anlamlı hale getirme ve inşa etmesiyle de ilgili bir zorunluluktur.

Sahip olunan ‘tarihsel birikimi’ koruma tavrı, bir anlamda tarih bilinicinin ürünüdür. ‘Milli kültür’diye tanımlanan davranışların anlam boyutuna sahip çıkma anlayışı, milliyetçilerin muhafazakârlaştığınoktalara tekabül eder. Bu sebepledir ki milliyetçilikle muhafazakârlık bir ideoloji ve tutum olarak çoğu kere birlikte var olabilirler.