"Soft Computing" ile yazılım dünyasının geleceği şekilleniyor
Hayatımızın vazgeçilmez parçası olan bilgisayarlar, telefonlar, video kameralar ve fotoğraf makineleri gibi cihazların dünden bugüne gelişimini gözlemlediğimizde karşımıza “soft computing”, Türkçesi ile “esnek hesaplama” ve “fuzzy logic”, Türkçesi ile “bulanık mantık” gibi kavramlar çıkıyor. Son 10 yıldır yazılım dünyasının nasıl şekillendiğine bir göz atmak için önem taşıyan bu kavramları yazımda incelemek istedim.
“Soft computing” nedir veya ne değildir?
Öncelikle yazılım dünyasında eskiden süre gelen yöntemlerin başında “hard computing” yani analitik hesaplama geliyordu. Adından da anlayabileceğiniz gibi bu hesaplarda kesin veriler kullanılıyordu. Siz okuyucularıma şöyle bir soru sormak istiyorum: geçmiş dönem altın fiyatlarına ilişkin verileri kullanarak altın fiyatları, 1 ay sonra şu seviyeye gelecektir diye bilir misiniz? “Hard computing” ile belirli sonuçlar elde edebiliriz; ama ne kadar doğruyu yansıtır bilemeyiz. Çünkü altın fiyatları etkileyen birçok dış faktöründe olduğunu biliyoruz. Bu anlamda geçmiş veriler ile geleceğini tahmin etmek bize yanlış sonuçlar verebilir. “Soft computing” yani esnek hesaplama bu tür analizlerde bize daha doğru sonuçlar getirmektedir. Bu sebeple “soft computing” günümüzde özellikle finans sektöründe teknik ve temek analiz çalışmalarında çokça kullanılmaktadır. “Soft computing” kendi içerisinde de dallara ayrılmaktadır: “fuzzy logic” (bulanık mantık), “neural networks” (sinir ağları) ve “genetic algorithms” (genetik algoritmalar) gibi.
Önemli bir bilim adamı olan Lütfi Askerzade...
“Fuzzy logic” 1961 yılında Lütfi Askerzade tarafından oluşturulmuş bir mantık yapısıdır. Biraz Lütfi Askerzade’den bahsetmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Lütfi Askerzade, Bakü doğumlu matematik ve bilgisayar alanında çalışmalar yapmış bir bilim adamıdır. Kendisi İran’da eğitimini sürdürdükten sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde Elektrik Mühendisliği alanında yüksek lisansını tamamlamıştır. 1949 yılında da New York’ta bulunan Columbia Üniversitesi’ne girip doktora diplomasıyla mezun olmuştur. Kendisinin başarılarını ve öyküsünü merak eden ve de özellikle yazılım konusunda kendini geliştirmek isteyen okuyucularımın kendisinin hem hayatını hem de çalışmalarını okumasını tavsiye ediyorum.
“Fuzzy logic” nedir?
“Fuzzy logic” Türkçesi ile bulanık mantık gündelik hayatta kullandığımız sınıflandırmaları içerir: yuvarlak masa veya uzun insan gibi. Bir örnekle açıklayacak olursa siz okuyucularımın kafasında daha da şekilleneceğini düşünüyorum: bir sınıftaki öğrencilerin boy bilgileri elimizde olsun. Hangi öğrenciler uzun ve hangi öğrenciler kısa sınıflandırmasını yapmak istiyoruz. Eğer bu hesaplamayı “hard computing” ile yapacak olsaydık 170 cm üzerinde olan öğrenciler için uzun boylu ve 170 cm altında olanlar için de kısa boylu öğrenciler sonucu elde edebilirdik. Peki ya öğrencinin boyu 169 cm ise bu öğrenci gerçekten kısa mıdır? Bu durumda devreye “fuzzy logic” yapısı giriyor. Yani, öğrencileri kısa ve uzun gibi net kümelere koymaktansa orta boylu, kısa, çok kısa, uzun veya çok uzun gibi sınıflandırmalar da yapabiliyoruz.
“Fuzzy Logic” gündelik hayatımızı kolaylaştırıyor...
Yazımda her ne kadar bu mantıktan basitçe bahsetmiş olsamda bulanık mantık bugün kullandığımız birçok cihazda ve birçok alanda yani sektörde uygulanmaktadır. Örneğin; asansör sistemlerinde bekleme süresinin azaltılması, yük dengelemesi, çoklu sistemlerde asansörü çağırdığınızda hangisinin gelmesi gerektiği gibi. Ayrıca çamaşır makinelerinde kumaşın cinsine, ağırlığına veya kirliliğine göre yıkama programının seçilmesi, klimalarda ortam koşullarına göre sıcaklığın belirlenmesi, abs fren sistemlerinde tekerleklerin kilitlenmeden frenlenmesinin sağlanmasında, televizyonlarda ekranın kontrastının ve parlaklığının ayarlanmasında, elektrik süpürgelerinde zeminin durumuna ve kirliliğe göre motor gücünün ayarlanmasında, çimento sanayinde de değirmen içerisindeki ısı ve oksijen denetiminin sağlanmasında olduğu gibi. Aslında bulanık mantığın kullanım alanları günümüzde saymakla bitmiyor. Yazılım konusunda bilgi sahibi olmak isteyen ve kendini bu alanda geliştirmek isteyenlerin “soft computing” alana yönelmesinde fayda var. Çünkü gelecekte artık bilgisayarlara insan gibi düşünmeyi öğretmiş olacağız.
