Devlet öncelikli ilaçlar listesini bir an önce belirlemeli
Magazin tıpçılarının demogojilerini bir tarafa bırakırsak ciddi hekimler bilir ki insan sağlığında ilacın çok önemli bir yeri vardır ve ilaç kullanmak tıpta bir sanattır. Doğru ve zamanında kullanılan bir ilaç hastayı ölümün kıyısından alır.
Uzun yıllar önce babam yoğun bakımda yatarken hastane enfeksiyonu kaptı. Hastane enfeksiyonu özellikle yoğun bakımda yatan hastalarda görülür, bütün antibiotiklere dirençlidir ve doktorların en korktuğu enfeksiyon tipidir. Genellikle yapılan tüm tedaviler etkisizdir, ölümcül seyreder. Biz şanslıydık. Yapılan tetkiklerde sadece nadir bilinen tek bir antibiyotiğin enfeksiyonda etkili olduğu bulundu. İlacı İstanbulda bulamadık, Uzun araştırmadan sonra Erzurum'un bir ilçe eczanesinde bulundu ve babamı bu ilaç sayesinde hayata döndürebildik. İlaç böyle bir şey.
Yolu düşenler bilir. Büyük hastanelerin eczanelerinin önü hep tıklım tıklım doludur. Eczanelerin önünde sabırsız, aceleci, her an patlamaya hazır insanların oluşturduğu uzun kuyruklar vardır. Çünkü bu insanların muhtemelen hastanede çok sevdiği bir yakını yatıyordur, hasta yaşamla ölüm arasında bir yerdedir, onun ilçların acilen bulup hastaya yetiştirmesi gerekmektedir.
Siz o insanlara ilaç yok, gelmedi, bitti gibi şeyleri anlatamazsınız.O ilacın o an bulunması, alınması ve hastaya yetiştirilmesi gerekir.
ÖNCELİKLİ İLAÇ NE DEMEK
İlaç hasta için çok önemlidir, ancak her ilacı aynı kategoride almamak gerekir. Bazı ilaçlar vardırki sağlık için çok önemli ve çok daha özel ilaçlardır. Başka bir deyimle olmazsa olmaz mutlaka bulunması gereken önemde ilaçlardır.
Bir bölüm ilaçta tıpta “ plasebo “ olarak tanımlanan etkinliği yükek olamayan, çok ihtiyaçta olmayan, yokluğunuda kimsenin farketmediği, olmasada olur grupta ilaçlardır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 1977 yılında ilk kez bu konuda değerlendirme yapmak üzere “Temel İlaçların Seçimi ve Kullanımı Uzman Komitesi” adıyla bir kurul oluşturdu. Bu kurul, dünyada tedavide kullanılan on binlerce ilacı birer birer inceledi, ayrıştırdı ve önem sırasına göre ayırdı. İnsan yaşamı için mutlaka olması gereken bu temel ilaçları ayrı bir ‘Essential Drug List’ denilen bu listede topladı, daha sonraki yıllarda (2007) bu listeden çocuklar için kulanılan ilaçları ayırdı ve ayrı liste şeklinde hazırladı.
DSÖ Temel İlaçların Seçimi ve Kullanımı Uzman Komitesi 40 yıl boyunca düzenli olarak toplandı, son 21. toplantısını 27-31 Mart 2017 tarihleri arasında İsviçre Cenevre’de yaptı. Erişkinler için 19.Temel İlaç Model Listesini ve çocuklar için 5. Temel İlaçlar Listesi’nin güncelledi.
Uzman Komitesi, son toplantıda yeni başvuran ilaçları, onaylanmış prosedürlere uygun olarak inceledi.
Sonuçta esansiyel ilaçlar için oluşturulan çekirdek ve tamamlayıcı liste yeniden değerlendirildi. Çekirdek listeye 30 yeni ilaç ekleyip buna karşılık 20 başvuruyu redetti ve iki listenin son güncellenmiş halini yayınladı.
KRİZ DÖNEMLERİNDE ÖNCELİKLİ İLAÇ LİSTESİ ÇOK ÖNEMLİ
Bugün dünyada birçok ülkenin kendi koşullarına ve olanaklarına göre ayrı bir “Temel İlaçların Seçimi ve Kullanımı Uzman Komitesi” ve “Essential Drug List’’i var.
Bu liste, o ülkede pazarda bulunan onbinlerce ilaç içinde, hasta tedavisinde özel bir öneme haiz ilaçların etki gücü, güvenliği ve maliyet etkinliği ve benzer ilaçlarla karşılaştırmalı değerlendirmesi yapılarak dayandığı bilimsel kanıtlar incelenerek öncelikli ve etkin ilaçların ayrıştırılması ile hazırlanıyor.
Hastalıklarla mücadelede olmazsa olmaz en yüksek etkinliği olan yaşamsal ilaçlar, bir bölüm antibiyotikler, bazı solunum ilaçları, kalp yetmezliği tedavisinde kullanılan ilaçlar, insülin, kortizon gibi endokrin alanında kullanılan ilaçlar, arada kullanılan hormonlar, kanser ilaçları, diğer yaşamsal önemi olan ilaçlar bu listede yer alıyor. Bu liste ülkeye göre ve önem kriterine göre uzatılabilr kısaltılabilir.
Bir çok ülkenin DSÖ listesine benzer kendi ulusal listesi var. Bunların en önemli iki örneği Kanada ve Hindistan.
Kanada’nın oluşturduğu esansiyel ilaç listesinde çocuklara ait listenin özel bir önemi var.Hindistan’ın oluşturduğu ilaç listesinde, liste biraz daha genişleterek esansiyel ilaç ve malzeme listesi olarak hazırlamış özellikle acil cerrahi müdahalelerde ameliyathanelerde kullanılan malzemeler, iplikler vs ve diğer acil tıbbi malzemeler bu listeye eklemiş.
Bu listee bir anlamda evinizdeki ecza dolabındaki ilaç listesi gibi. Bilinçli aileler evde her zaman yaşamsal önemi olan, hayat kurtarıcı, olmazsa olmaz ilaçları bulundururlar. Bunlar azalırsa hemenyenisi yerine konur. Burada maliyet, para ikinci plandadır.
Türkiye henüz kendi esansiyel ilaç listesini yayınlamadı. Oysa ki böyle bir listeye acilen ihtiyaç var ve insan sağlığı açısından çok önemli.
Türkiye için de acil durumlarda, savaşta, doğal afetlerde ekonomik krizde esansiyel temel ilaçlar sürekli el altında olmalı, stoklarda eksik olmamalıdır.
Bu listenin dışındaki diğer plasebo etkili ilaçlar, eksik olsa da olabilir onların yokluğu insan ve toplum sağlığı etkilenmez ama esansiyel ilaçların eksikliği insan hayatını doğrudan etkiler.
ABD BAŞKAN YARDIMCISININ KIZININ HİKAYESİ
1918 yılında o dönemin dünyanın en güçlü ikinci adamı olarak kabul edilen Amerika Birleşik Devletleri’nin başkan adayı Charles Evans Hughes’in kızı 11 yaşındaki Elizabeth’de tip 1 diyabet hastalığı teşhis edildi.
O yıllarda henüz insülin keşfedilmeden önce, tip 1 diyabet o çağın en öldürücü hastalıklarından birisiydi. İnsülinsiz bir yaşam 2-3 haftayla sınırlıydı. O dönemlerde 5-6 aylık bir yaşam süresi bile büyük bir başarı olarak algılanıyordu.
Aile Elizabeth’i dönemin en ünlü doktorlarından Prof. Dr. Frederick Allen’a götürdü. Prof. Allen aileye üzerinde yeni bir tedavi yöntemi üzerinde çalıştığını, bu yöntemle çocuklarını bir süre daha yaşatabileceği ancak bu sürenin bir yıldan daha uzun bir süre olmasının beklenmemesi gerektiğini söyledi. Yeni yöntem açlık diyetiydi.
Aile başka bir çareleri olmadığı için bu öneriyi kabul etti. Elizabeth günde 800 kalori, bazı günler daha az, zaman zaman 400 kaloriye inen açlık diyeti ile son derecede disiplinli bir programla 3 yıl daha hayatını sürdürebildi.
Genç kız artık 14 yaşındayı,ama boyu 1.40 cm ve 20 kiloya inmişti, ailenin kızlarının yaşamından umutları yavaş yavaş azalmaya başlamıştı.
Tam o günlerde gazeteler Kanada’da iki genç bilim adamı Banting ve Best insülin hormonunu keşfettiğini yazdılar. Anne hemen Kanada’ya mektup yazıp o yıllar Amerikan Dışişleri Bakanı olan eşinin adını verip kızlarının ölmek üzere olduğunu söyleyerek yardım istedi. Kanada’dan önce olumsuz bir yanıt geldi, insülin çok sınırlı bir miktarda üretilebiliyordu ve önemli bir bölümü klinik araştırmalar için kullanılıyordu ve bir süre beklemeleri gerektiğini bildiriyordu.
Uzunca bir süre sonra Kanadadaki merkezden Elizabeth'in tedaviye kabul edeceğini bildiren mektup aldılar. Bir Aralık ayında trenle Washington’dan Toronto'ya gittiler. Elizabeth'e insülin tedavisi başlandı, kısa sürede sağlığına kavuştu, 3.5 ay sonra 35 kiloya ulaştı.örnek bir hasta oldu, sonraki yıllar bir avukatla evlendi, üç çocuk annesi oldu ve 74 yaşına kadar hayatını sürdürdü.
İnsülin dünyada üç nobel verilen tek molekül olarak milyonlarca diyabetlilerin yaşam umudu oldu.
O günden bugüne insülin hemen bütün ülkelerde öncelikli ilaçlar listesinde yer aldı.
DEVLETE DÜŞEN ÖNEMLİ BİR GÖREV
• Türkiyenin acilen bir öncelikli Esansiyel ilaç listesine ihtiyacı var.
• Sağlık Bakanlığı ve ilgili kurumlar, üniversiteler, sağlık kuruluşları ve meslek kuruluşlarından görüş alarak insan yaşamı için hayati önem taşıyan, etkinliği kanıtlanmış ilaçlardan oluşan ülkemizin öncelikleri göz önünde tutulark özel bir liste hazırlanmalı.
• Bunun bir örneğini devlet uyguladı. Yüksek Öğretim Kurumu da çok sayıda üniversite içinden, bilimsel arenada araştırma ve yayınların büyük çoğunluğunu üreten üniversiteleri ‘Araştırma Üniversiteleri’ adı altında ayrı bir liste oluşturdu ve özel bir statü tanıdı.
• Devlet benzer şekilde esansiyel temel ilaçları koruma altına almalı acil durumlardan yada ekonomik krizlerden etkilenmeyeceği piyasada sürekli bulunabileceği bir sistem oluşturulmalı.
• Öncelikli esansiyel ilaçlar için koruma kuralları sadece devleti değil, ilacı üreten firmayı da kapsamalı, devletin maliyet etkinlik çalışmaları ile ilgili özel statüsüne karşılık firma ilacı belirlenen bir süre ülkede bulundurma garantisi vermeli.
• Son olarak devlet esansiyel öncelikli ilaçların ülkede üretimizde üretilmesi için önlemleri almalı ve destek sağlamalı.
• İnsanların ihtiyaç duyduğu ilaca ihtiyaç duyduğu an ulaşabilmesi çok önemli bir duygu. Bu yöntem ülkede her hangi olası bir ilaç sorununu önleyecek tek kalıcı yöntem gibi görünüyor.
