Natüralist dağ filmi yıpratıyor
16 EYLÜL FİLMLERİ
Sanki sinema tarihindeki ‘altın/maden avı’ kavramını “Narayama Türküsü”nün yıpratıcı kış portresiyle yorumlayan, bunu yaparken de sinematografik özeniyle dikkat çeken bir iş. 2015’te 28. Tokyo Film Festivali’nden ‘En İyi Yönetmen’ ödülüyle dönen “Kalandar Soğuğu”, adını anlatan bir mevsimsel durumu dumanlarından karına kadar umut yüklü bir insan hikayesiyle servis ediyor. Sinematografisinden ses tasarımına atmosferiyle dikkat çekse de, 130 dakikayı aşan haliyle biraz ‘ham kurgu’ ya da ‘yönetmenin kurgusu’ gibi duruyor.
Sessiz sinema döneminde Alman sinemasında başlayan ‘bergfilme’, ‘dağ filmi’ adıyla sonrasında birçok ülkede uygulandı. Aslında zamanla maceranın alt türü olarak da görüldü bu alan. Dağ maceraları 90’larda aksiyon yoluyla furyaya dönüştü. Ama geçmişte kalan o gerçekçi dokuyu mumla arar olduk. 1992’de Guy Maddin’in “Careful”u, bu türün en eski uygulamalarının fetişini yapan kalıcı bir yapıttı.
SANKİ ‘ALTIN HAZİNELERİ’ ‘NARAYAMA TÜRKÜSÜ’ İLE BİRLEŞİYOR
Mustafa Kara, “Kalandar Soğuğu”nda bir ‘atmosfer sineması’na imza atarken, natüralist öğelerden besleniyor. Boğaların, ineklerin, salyangozların ve daha nice hayvanın öne atılmasından karşımıza çıkanları ‘tutarlı bir sinema dili’yle servis ediyor. Bundan da Imamura’nın “Narayama Türküsü”ndeki (“Narayama Bushiko”, 1983) yıpratıcı kış atmosferine benzer bir doku yaratmaya çalışıyor.
Dağlarda ‘maden rezervi’ arayan Mehmet, aslında ABD’deki ‘altın avı’nı akla getiriyor. John Huston’ın macera-western başyapıtı “Altın Hazineleri” (“The Treasure of Sierra Madre”, 1948) ile akrabalık kuruyor. Orada Bogart’ın haletiruhiyesine Haydar Şişman ortak oluyor. Olup bitenler ne “Sahara” (2005), ne “Altın Avı” (“Fool’s Gold”, 2008) kadar demode, ne de ‘Indiana Jones’ serisi kadar popüler duruyor.
ZORLAYICI NATÜRALİST DOKU HAZ VERİYOR
Aksine yönetmen Cevahir Şahin-Kürşat Üresin ikilisinin sinematografisinin, zor şartlarda sivrilmesiyle öne çıkıyor. Sosyal gerçekçiye kayan insan hikayesi, sabit açıların uzun odaklı haliyle her şeyi netleştiriyor, böylece kadraj bütünlüğü dağa inen dumanlarla birlikte bir mantığa oturuyor. ‘Kalandar Soğuğu’nun zorlayıcı havası bu sayede sinemasal haz veriyor.
Açı-ölçek dengesinde sıkıntı yaşamayan filmin ses tasarımı ve kurgusu da başarılı. Doğa sesleri ile insan seslerinin birleştiği natüralist dokuda insani evren çekici hale gelebiliyor. İçinde umut olan ‘maden’ peşindeki adamın, “İhtirasın Bedeli” (“The Claim”, 2000) ile akraba serüveni sanki günümüzdeki Soma katliamıyla bağ kurarak anlatılıyor.
YÖNETMENİN KURGUSU VERSİYONU GİBİ
Mustafa Kara amatör “Umut” (2007) ile girdiği sinema serüveninde gerçek başlangıcına imza atıyor. Teknik açıdan sorunsuz bir iş… Ama süreyi uzatınca öküzlere, salyangozlara fazla kapılıp biraz kontrolden çıkıyor, ana yapıdan kopuyor. Yönetmenin kurgusu versiyonla insanları, seyirciyi uğurluyor. “Kalandar Soğuğu”, 25-30 dakika daha kısa olsa buradaki zorlayıcı doku da yıpratıcılık hedefinin altını daha iyi doldurabilirdi.
Bu haliyle sosyal gerçekçiliğe teğet geçen umut öyküsünün arka planındaki doğa şartları ve boğa güreşi bir şeylerin sözünü veriyor. Boğa güreşi biraz sonradan eklenmiş gibi gözüküyor. “Kalandar Soğuğu”, sadece doğa manzarası için çekilmiş filmlerden değil. Bunun anlamını yaratma peşinde de aslında sinemasal öğeleriyle parlıyor.
FİLMİN NOTU: 5.6
Künye:
Kalandar Soğuğu
Yönetmen: Mustafa Kara
Oyuncular: Haydar Şişman, Nuray Yeşilaraz, Hanife Kara, İbrahim Kuvvet
Süre: 134 dk.
Yapım yılı: 2015
KEREM AKÇA’NIN VİZYON FİLMLERİ İÇİN YILDIZ TABLOSU
Ammar 2: Cin İstilası: 3.8
Arınma Gecesi: Seçim Yılı (The Purge: Election Year): 5
Aşk Uğruna (Equals): 5.4
Babaannem: 2.2
Ben Salvador Değilim: 1.9
Bol Şans: 2.7
Buz Devri: Büyük Çarpışma (Ice Age: Collision Course): 2.9
Café Society: 3.9
Denizdeki Ateş (Fuocoammare): 5
Emanet: 4.1
Evcil Hayvanların Gizli Yaşamı (The Secret Life of Pets): 4.3
Eyvah Annemler Dağıttı! (Bad Moms): 3.8
Frekans (Cell): 2.5
Hain (Our Kind of Traitor): 5.2
Hatırla (Remember): 5
Hayalet Avcıları (Ghostbusters): 2.7
Hayat Işığım (The Light Between Oceans): 4
Hayran (Fan): 3.5
Hitler’e Suikast (Elser): 3.5
Işıklar Sönünce (Lights Out): 3
Jason Bourne: 5.9
Kabustan Gelen (Before I Wake): 3.9
Kan Bağı (Blood Father): 6.7
Kanlı Girdap (The Ghosts of Garip): 0.8
Karanlık Sular (The Shallows): 5.5
Korku Seansı 2 (The Conjuring 2): 5.5
Kralın Kılıcı: Final Fantasy XV (Kingsglaive: Final Fantasy XV): 3.3
Kurtarıcı (Extraction): 4.5
Kurtuluş Günü: Yeni Tehdit (Independence Day: Resurgence): 5.1
Küçük Adamlar (Little Men): 4.5
Lanetli Anathar: 0.8
Lanetli Mesaj (Friend Request): 4
Midnight Special: 5.8
Mike ve Dave: Ah Bir Sevgili Yapsak (Mike and Dave Needs Wedding Dates): 4.3
Neon Şeytan (The Neon Demon): 7.4
Ninja Kaplumbağalar: Gölgelerin İçinden: 5
Prensim (Mon Roi): 4.5
Simülasyon (The Call Up): 4
Soygun (Braqueurs): 5
Suicide Squad: 5
Sully: 4.2
Sultan: 4.9
Şeytanın Oyuncakları (Worry Dolls): 0.9
Şimdi Nereyi İşgal Edelim? (Where to Invade Next): 6.7
Tarzan Efsanesi (The Legend of Tarzan): 6.3
The BFG: 6.1
Üç Harfliler 3: Kara Büyü: 2.7
Veronique’in İkili Yaşamı (La Double Vie de Veronique): 9.7
Viral: 4.5
Yüce Adalet (The Whole Truth): 3.8
Zootropolis: Hayvanlar Şehri (Zootopia): 6.2
Not: Yıldızlar, 10 üzerinden verilmektedir.
