Adalet yoksa sosyal medya var
İnternet giderek kocaman bir kulağa, dev bir göze benziyor. Biri bir şey fısıldadığında dünyanın öteki ucundan duyuluyor, kim ne yazsa milyonlarca insan görüyor. Tek bir tuşa bastığımız anda başımıza her şey gelebilir. Madem adalet dünyada hak ettiği gibi verilmiyor, sanal dünya ne güne duruyor? Hâkimin kesemediği cezayı sosyal medya kesiyor!
Son günlerde ünlü prodüktör Harvey Weinstein’ın, aktör Kevin Spacey, Dustin Hoffman ve Ben Affleck’in yaşadıkları sanal lincin besbelli finansal sonuçları olacak. İşin duygusal kısmını henüz büyük bir pişkinlikle “Sarhoştum, hatırlamıyorum, bu kadar tahribata yol açtığımı bilemedim” türü açıklamalarla geçiştirmeyi tercih etseler de hikâyelerinin sonuna gelmiş gibi duruyorlar! Bir nevi internette kesilen cezayla gelen erken emeklilik durumu! Amerikalı gazeteci Megan McArdle’a göre internette utandırılmanın sonuçları herhangi bir mahallede, cemiyet içinde utandırılmaktan farklı: “Eğer sadece bir şehir veya bir sokak herhangi birimizin saçmasapan bir şey yaptığını biliyorsa, son çare olarak oradan taşınır, başka bir şehre yerleşiriz. Ama internette bir yerden bir yere taşınmak mümkün değil, bıraktığımız izler bizi takip ediyor”.
PAYLAŞIM ÇILGINLIĞI
Her sene araştırma şirketlerinin raporlarla sunduğu data akıl almaz boyutlarda. Parçası olduğumuz ‘paylaşım’ dünyasının ortaya serdiği rakamlara göre, Facebook, Flickr, Instagram’a yüklenen fotoğraf sayısı astronomik: Günde 1.8 milyar fotoğraf paylaşılıyor! Milyonlarca durum güncellemesi, yer paylaşımı, yarım yamalak aklımıza gelen her şeyi yazma merakımız da tüm bu data’nın bir parçası. Mesele durum güncellemesiyle de bitmiyor. Yıllık rakamlar her alanda delirtici boyutta: 2 milyon yeni kitap basılıyor, 8 milyon yeni şarkı yapılıyor, 160 bin yeni film çekiliyor, arada 30 milyon blog yazısı yazılıyor, 182 milyar tweet atılıyor, 400 bin yeni ürün piyasaya sürülüyor. Google’a her bir dakikada 2 milyon kez bir şey soruluyor. Saniyelerle bakınca durum daha acayip: 1 saniye içinde Facebook’a 3472 fotoğraf yükleniyor, 66 bin kişi Google’a giriyor, 5700 tweet atılıyor, Instagram’a 926 fotoğraf yükleniyor, 8796 snap atılıyor, YouTube’a 400 dakikalık içerik yükleniyor.
YENİ NESİL LİNÇ MAĞDURU
Bu konulara biraz kafa yoran herkesin varacağı sonuç net: Bu paylaşım hastalığının bedeli ağır... Madem yediğin yeşil salatadan tut da kocanla, sevgilinle WhatsApp yazışmasının ekran görüntüsüne kadar paylaşıyorsun, açık denizdesin ve karşı tarafta duranların neye ne tepki vereceğini de hesaba katmalısın... Her hikâye binlerce like’la, binlerce kalpli öpücükle sonuçlanacak diye bir kaide yok! Pew Research Center’ın yaptığı araştırmaya göre internet kullanıcılarının yüzde 65’i halihazırda (özellikle 30 yaş altı kullanıcılar) internette lince uğramış durumda. (Buna örnek olarak Türklerin internette acımasızlığı, can yakma merakı, bir parantez içinden çok daha fazlasını hak etse de Türk YouTube fenomeni Cem Korkmaz’ın intiharının ardında; Instagram’da her paylaşımının altına yazılan ve öldüğünün açıklanmasından sonra bile devam eden son derece acıklı, aşağılayıcı yorumlar olabilir mi bilemiyorum...) Bu arada yine araştırma sonuçlarına göre internette kullanıcıların yüzde 73’ü de muhakkak bir lince şahitlik etmiş durumda! Bir kabahat varsa herkes suçlu; izleyen de bu lince ortak olan da... Çünkü her şey saniyeler içinde oluyor; kimse hangi eski sevgilide kalan fotoğrafların ne zaman ortaya saçılacağını, herhangi bir dükkânda sinirlendirilmiş bir müşterinin ne zaman nereye ne yazacağını bilmiyor. Bu paylaşımlar ufak bir işletmeyi batırabilir de kapısında kuyruklar da oluşturabilir. (Bakınız Pandora Kitabevi’nin attığı son tweet. Büyük ihtimalle ‘hödük’ dediği kitap okuyucuları bir daha dükkâna adım atmayacak. Geçmiş olsun.)
SİBER ZORBALIĞA KARŞI SİGORTA
Geçtiğimiz günlerde yayımlanan “Utanç Toplumu” (Shame Nation) adlı kitabın yazarı Sue Scheff’in notları arasında yer alan bir başka bilgi ise, meselenin çözümünde ilginç önlemler alınacağına işaret... Amerikalı Chubb Limited sigorta şirketi, sanal itibar kaybının yol açtığı duygusal ve finansal zararları karşılayabilmek için “Siber Zorbalık” sigortasıyla müşterilerini yılda 70 dolar karşılığında sigortalıyor. İhtiyaç anında şirket terapi faturalarını karşılamayı, sanal linç yüzünden işini kaybedenlerin maddi zararını azaltmayı taahhüt ediyor. Bu konuda son yaşanan olay iPhone X için yıllardır çalışan mühendisin başına gelenler. Kızı YouTube’da üç beş kişinin ya seyredip ya seyretmediği kanalı için babasının telefonunu alıp inceliyor, videolar paylaşıyor. Sonuç: Apple, henüz satışa çıkmayan telefonun tüm özelliklerinin seyredildiği videonun yüz binlerce kez paylaşılmasının ardından önce silinmesini istiyor. Siliniyor ama sonuç değişmiyor: Apple, mühendisini kovuyor! Tüm bu olaylar iki gün içinde olup bitiyor. Mühendisin bir daha iş bulup bulamayacağı ise muamma!
SOSYAL MEDYA HAPİSHANESİ
“Siber âlemde nefret suçları” kitabının yazarı Danielle Keats, interneti kullanan insanların en az yüzde 30’unun internette saldırıya uğrayacağını iddia ediyor. Yazar Sue Scheff ise hukukun çözüm bulamadığı durumlarda, misal çok büyük hapis cezasına çarptırılması gereken insanların birkaç hafta sonra salıverilmesi gibi durumlarda, internetin sosyal medya hapishanesine döndüğünü yazıyor. Eğer hukuk işlemediyse, adalet yerini bulmadıysa, internette hak eden herkesin cezası kesiliyor! Misal Emrah Serbes’in hapisten çıktığı gün cezasının biteceğini kim söylüyor? Linçten kurtulmak için önerilen önlemler çok basit: Bir paylaşım yapmadan önce kiminle neyi paylaştığınızı unutmayın ve paylaşımda altın vuruş yapmayın! Zaten biz önlem almayı unutursak etrafımızda tanımadığınız binlerce insan hatırlatmayı bir borç biliyor!
