Otobüste yapay zeka devri
İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştirak şirketi İSBAK, İstanbul trafiği için teknolojik çözümler üretiyor. Özel halk otobüsü şoförleri artık yapay zekanın takibinde. Yeni yılla birlikte İETT otobüslerinde de yapay zeka devri başlıyor. Öyle ki artık direksiyondan şoförün kalp ritmi ölçülebilecek. Taksilerdeki sorunların çözümü için de karekod sistemi devreye giriyor. İSBAK Genel Müdürü Mesut Kızıl, İstanbul trafiği için geliştirilen tüm teknolojik yenilikleri Habertürk yazarı Esra Toptaş’a anlattı…
İstanbulluların trafikte, toplu ulaşımda, parkta karşı karşıya kaldığı problemlerin çözümü için teknoloji geliştiren bir kurum var. Adı İSBAK… İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin iştirak şirketi olan İSBAK’ın, şu son zamanlarda da hayli ilginç projeleri var. Kimi uygulanmaya başlanmış, kimi de kısa süre içinde hayata geçecek. Misal, özel halk otobüslerinde artık şoförün uykusuzluk ve yorgunluk halini anlık olarak tespit eden yapay zekanın olduğunu biliyor musunuz? Bu yapay zeka, hali hazırda 3 bin özel halk otobüsünde var. Şoför direksiyona oturduğu anda yüzüne odaklanan kamera uykusuz ya da yorgun olduğunu anlayıp anında veri merkeziyle bilgi paylaşıyor ve uykusuz şoför hemen seferden çekiliyor. Ya da şoför yolculuk sırasında emniyet kemerini takmadı, cep telefonuyla konuşuyor, yolcuyla yüksek sesle konuşuyor, yapay zeka hemen yine merkezle anlık veri paylaşıyor ve şoförün cep telefonuna da görüntülü uyarı ve anında ceza gidiyor. Ben de özel halk otobüslerinde kısa süre önce uygulanmaya başlayan bu sistemi bilmiyordum, taa ki İSBAK Genel Müdürü Mesut Kızıl’dan dinleyene kadar… Mesut Kızıl, sadece halk otobüslerinde uygulanmaya başlayan, İETT otobüslerinde ise yeni yılla birlikte hizmete girecek olan yapay zekanın yanında, yine İETT otobüslerinde hizmete girecek olan direksiyondan kalp ritmi ölçecek sistemi, taksilerdeki karekod sistemini, hafriyat kamyonlarını izleyen ‘vizör’ü, parklardaki güvenlik direğini, akıllı scooter banklarını, mama otomatlarını, yani akıllı bir şehir için geliştirdikleri tüm teknolojik sistemleri anlattı…
TAKSİLER İÇİN KAREKOD SİSTEMİ
“Taksilerde bir sistem kurduk, yoğunluk verisi alıyoruz. 17 bin takside uygulanan bir sistem. Sanal hat dediğimiz, hangi hatta kaç araç olmalı? Hangi saat aralığında olmalı gibi soruların cevabı için… Taksilerdeki kameralar bizim İBB adına yaptığımız bir teknoloji. İçerdeki şoför ve yolcu güvenliği ile dışardaki yol verisini almak için… Şimdi yeni yıl itibariyle de taksilerde tamamen güvenli sürüş yöntemi hizmete girecek. Taksilerde şoför karekoddan doğrulanacak evet bu şoför doğru, yolculuk doğru, taksimetre bilgisi doğru, 2 bin takside uygulanmaya başlandı. Kısa sürede de tüm taksilerde hayata geçecek. Bu sistemle şoför doğru kişi mi doğrulama yapacak. Kameradan iç görüntülemeyle yönetim merkezinden kameralar 24 saat kontrol edilecek. Amaç bir bilgi ağı yaratmak. Yani bu araçlar yolda gezerken hangi asfaltta sorun var, bunu da öğreneceğiz. Sadece taksinin içini görüntülemek değil yol durumu bilgisini de kayıt altına alacağız. Anlık aktarım olacak merkeze.”
OTOBÜSTE YAPAY ZEKA: DİREKSİYONDAN KALP RİTMİ ÖLÇÜMÜ “İstanbul’da 3 bin özel halk otobüsünün teknoloji alt yapısını değiştirdik. Özel halk otobüsleri sarıya boyandı ama önemli olan disipline olmalarıydı tabii. İETT filosuna katılırken asıl olay renginin değişmesi değildi tabi. Asıl olay otobüs içini kamerayla kontrol etmek. Şoför uykusuz mu yorgun mu, emniyet kemerini takmış mı, yolcuya saygısızlık yapıyor mu, tavır ve davranışları ne. Uykusuzluğunu yapay zekayla çözümlüyoruz. İçerde şoförün yüzüne odaklı kamerayla yapay zeka uykusuz ya da yorgun olduğunu anlıyor. İETT filosuna anlık bilgi gidiyor. Uykusuz, emniyet kemerini takmadı, cep telefonuyla konuşuyor, yüksek sesle konuşuyor gibi bildirimler gidiyor ve anlık olarak şoföre ulaşılıyor. Şu anda 3 bin özel halk otobüsünde uygulanıyor bu sistem. İETT otobüslerinde de ocak ayı itibariyle başlayacak. İETT otobüslerinde de ciddi bir yakıt problemi vardı. Öncelikle kara kutu denen bir cihaz geliştirdik. Araç içindeki bilgileri alıyor bize diyor ki şu kadar kullanırsan bu kadar yakıt harcarsın şurada start stopa geç, aracın rölantide kapat gibi uyarı sistemleri olan bir teknoloji Anons uyarı sistemi. En son metrobüs kazasını anlık olarak bu sayede raporladık. O zaman biz direksiyon üzerinden bu teknolojiyi geliştirelim dedik. Direksiyonu tutarak kalp ritmini ölçüp, kalp ritminde bir bozukluk var mı diye de ölçmek için çalışıyoruz. Şu anda AR-GE çalışmaları devam ediyor bunun için. İETT otobüslerinde de yeni yıldan itibaren yapay zekayla şoförleri kontrol altına tutmaya başlayacağız. Bu sistemle anlık veri paylaşımı oluyor, anlık ceza kesiliyor. Merkez hemen müdahale edip şoförü direksiyondan alıyor. Şoför uykusuz ve yorgunsa hemen şoför alınıyor. Şoförün cep telefonuna da anlık görüntüyle birlikte mesaj gidiyor.”
YAPAY ZEKA KAÇAK HAFRİYAT PEŞİNDE“EDS’nin teknolojisini de geliştiren İSBAK. Emniyetle birlikte çalışıyoruz. Türkiye’de ilk defa mobil EDS geliştirdik. Ceza bir sonuç, önemli olan disipline etmek. Buradan yola çıkarak vizör dediğimiz bir sistem geliştirdik. İstanbul’un bir diğer problemi de hafriyat araçları ve hafriyat döküm sahaları. Vizör dediğimiz hareketli bir cihaz yaptık. Kaçak döküm varsa 350 metre mesafeden kaçak dökümü tespit ediyor. Hiç araca da gerek yok römorkla da çekilebilir. Hareketli bir sistem yaptık kamera uzanıyor, yapay zekayla kaçak döküm tespit ediliyor. İstenirse devriye de gezilebiliyor.”
KAMYONLARDAKİ ÇİP NASIL İZLENİYOR?İSBAK Genel Müdürü Mesut Kızıl, İstanbul’daki hafriyat kamyonlarına İSBAK’ın geliştirdiği teknolojiyle çip takıldığını ve izlendiğini söyledi. Peki neden bu kamyonların aşırı hızlarını, kaçak dökümlerini çözebilmiş değiliz? Bu soruma da şöyle yanıt verdi: “Hafriyat kamyonlarındaki araç takip sistemi, kayıtlı araçlar için geçerli tabii. Ama hafriyat sorunları genellikle kaçak araçlardan kaynaklanıyor. Kamyonun kaçak olması durumunda bu bahsettiğiniz sorunlarla karşılaşılabilir. Biz, takip sistemiyle tüm ihlalleri görüyoruz, bu sisteme dışarıdan bir müdahale olup olmadığını da anlıyoruz. Güzergahında mı değil mi anlıyoruz. Ama problem bu sistemin içinde olmayan kaçak kamyonlarda. Biz bu geliştirdiğimiz vizörle kamyonların plakalarını da kontrol ediyoruz, bakıyoruz sisteme kayıtlı mı değil mi? Kayıtlıysa araç takip sistemi vardır. Dönüp bakıyoruz. Bazen de çift plaka yapılıyor. Çipleri izleyen bir merkez var. Onlarca kişi, ekranlardan anlık olarak kayıtlı hafriyat kamyonlarını izliyor. Damper kalktı mı indi mi anlık olarak izleniyor. Pratikte karşılaştığımız kaçak dökümler de genellikle kaçak kamyonlar tarafından. Döküm başına para kazandıkları için aşırı hız yapıyorlar. Şimdi sürüşteki sorunları çözmek için İBB kendi araçlarında 300 kadar araçta 360 derece dönen kamera sistemi kurdu.” OTOBÜSTEKİ YAPAY ZEKA KATAR’A SATILACAKİSBAK Genel Müdürü Mesut Kızıl’dan öğreniyorum ki bu araç içi yapay zeka sistemi Katar’da çok beğenilmiş, şimdi bu teknolojiyi Katar’a satılacakmış. İSBAK, yolculukları eğlenceli hale getirmek için bir sistem üzerinde çalışıyor şimdilerde. Uçaklardaki eğlence sistemlerinin bir benzeri ama içerik olarak daha gelişmişini şehir içi toplu ulaşıma da getirmeye çalışıyor.
PARKLARA GÜVENLİK DİREĞİİSBAK’ın geliştirdiği bir diğer akıllı kent uygulaması da ‘güvenlik direği’ Pilot olarak birkaç parkta hayata geçen sistemi İSBAK Genel Müdürü Mesut Kızıl şöyle anlattı: “Güvenlik direği kurmaya başladık parklarda. Karanlık ortamlarda güneş enerjisiyle besleniyor. Acil bir durum olduğunda 360 derece kamera güvenlik birimlerine anlık bildirim yapıyor. Siren sesi ve ışık ortamı yaratıyor ve o anda engelleyici, caydırıcı etki yaratmak için geliştirilen bir sistem.”PARKLARA AKILLI SU SEBİLİYine İSBAK’IN geliştirdiği ‘akıllı su sebili’ de Küçükçekmece bölgesindeki pilot bölgelerde uygulanmaya başlandı. Sistem, parkta yürüyüş yapanların su ihtiyacını kolayca karşılamasını sağlıyor. Ayağını bas suyunu iç sistemi…
SCOOTER İÇİN AKILLI BANKGelelim akıllı banklara… Scooter’lar için üretilen akıllı banklar, güneş enerjisiyle besleniyor, bisiklet ya da scooter da şarj edilebiliyor. İstanbullunun hem scooter’ını park edebilmesi hem de oturduğu yerde telefonunu şarj edebilmesini, wi fi kullanabilmesini sağlıyor. MAMA OTOMATIMama otomatı… Ocak ayında parklarda başlayacak. İstanbulkart’ı otomata okuttuğunuzda kedi ve köpek maması dolacak otomata.
İSBAK nedir, ne iş yapar? İSBAK, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin iştirak şirketi. Açılımı da İstanbul Bilişim ve Akıllı Kent Teknolojileri Şirketi… Akıllı şehirler ve ulaşım teknolojileri geliştiriyor. EDS’den sinyalizasyona, akıllı kent mobilyalarından ulaşım güvenliğine kadar pek çok alanda teknoloji üretiyor. İSBAK’ın en önemli, en öncelikli hedefleri arasında da yakıt tasarrufu sağlayan, karbon izini azaltan teknolojiler üretmek var.