Belirlenmiş ortak amaçları gerçekleştirmek için yapılması gereken faaliyetlerin planlanması, örgütlenmesi, yönlendirilmesi ve denetlenmesi süreci" olarak tanımlanmaktadır. Türkçe'de "sevk ve idare", "idare" diye de adlandırılan yönetim; "ortak bir amaca ulaşmak için başkalarıyla işbirliği yapmayı ve onlara iş yaptırmayı içeren "yönetici"lerin yaptığı bir iştir. İnsanlık tarihi kadar eski, evrensel bir olgu, bazılarına göre de bir sanat olan yönetim, aynı zamanda, özellikle sanayi devriminden sonra örgütlerin sayılarının artması ve büyümesiyle ortaya çıkan ve gelişen bir sosyal bilim dalıdır.
Yönetim, "başkalarının davranışlarını etkileme süreci" olarak tanımlanan önderlik (liderlik) ile oldukça ilişkili bir kavramdır. Amaçları, süreçleri ve sonuçları itibarıyla birbirine benzeyen yönetim ile önderlik arasındaki en önemli fark, yönetimin daha biçimsel (formal, resmi) olması ve yöneticinin etkileme gücünü biçimsel mevkiine (pozisyona) dayalı yetkisinden almasıdır. Buna göre her önderin bir yönetici olduğu ama her yöneticinin bir önder olmadığı söylenebilir.
Farklı görüşler olmakla birlikte, yönetimin başlıca işlevleri, planlama, örgütleme, yöneltme (uygulama), koordinasyon, kontrol (denetleme) şeklinde sıralanabilir. 'Planlama', neyin, niçin, ne zaman, nerede, kim tarafından ve ne kadar sürede yapılacağına karar vermektir. 'Örgütleme' (teşkilatlandırma) ise amaçlara ulaştıracak temel faaliyetler ile maddi ve beşeri kaynakların düzenlenmesini ve "örgüt" denilen yapının oluşturulmasını içerir. Örgüt üyesi çalışanların ve faaliyetlerin belirlenmiş amaçlara doğru yönlendirilmesine 'yöneltme', dağılmaya ve karşıklığa meydan vermeyecek şekilde işlerin uyum ve işbirliği içinde yürütülmesine 'koordinasyon'(eşgüdüm), başarıya ulaşılıp ulaşılmadığını veya amaçlara ne ölçüde ulaşıldığının belirlenmesine de 'denetim'(kontrol) adı verilmektedir.
Yönetim, özellikle, bireysel olarak gerçekleştirilemeyecek amaçlara ulaşabilmek için insanlararası işbirliğine ihtiyaç duyulmasının veya sosyal grupların varlığının sonucu ortay çıkan bir olgudur. Belirlenmiş amaçlara, birey, aile, grup ve toplum olarak erişmek ihtiyacı arttıkça, yönetimin de kapsamı genişlemiştir. İnsan tarihinin başlangıcından bugüne kadar yönetim uygulamalarına ilişkin deneyimler ve son iki yüzyıldır bu konuda yapılan araştırmalar, yönetim biliminin ve uygulamasının gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Sanayi Devrimi'nin sonucunda örgütlerin büyümesi ve sayılarının artması ve karmaşıklaşması sonucunda yönetim, askeri yönetimden kamu yönetimine, işletme yönetimine ve örgüt yönetimine doğru evrilmiştir. Özellikle Yirminci Yüzyılda, birer iktisadi birim olan İşletmelerin etkili ve verimli yönetimi ve özellikle üretim faaliyetleri üzerinde yapılan bilimsel çalışma ve araştırmaların sonucunda, dönemler itibarıyla Klasik, Neo-klasik, Modern ve Post-Modern Yönetim Teori ve Yaklaşımları' ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımlar çerçevesinde işletmeler ve diğer örgütlerin nasıl örgütleneceği ve yönetileceğine dair demokrasi, Bürokrasi, Otorite, Güç, Etkileme, Yetki Devri, Denetim Alanı, Hiyerarşi, Yetki-Sorumluluk Denkliği gibi çok sayıda çeşitli kavram, ilke, teori, yöntem ve kuralları ileri sürülmüştür.
Başlangıçta yönetim faaliyetleri, belki basit birtakım ilke ve kurallarla yürütülebilirken daha sonra bunlar yeterli gelmeyince etkililik, verimlilik, başarılılık açısından çeşitli yönetim süreçleri ve uygulamalarının incelenmesi, yönetimin bilim ve sanat boyutlarına ilgiyi artırmıştır.
Günümüzde yönetim çeşitlilik arz eden bir konudur. Bireysel kariyer yönetimi, aile yönetimi, grup yönetimi, toplum (kamu) yönetimi, örgüt yönetimi, devlet yönetimi, kurumsal yönetim, uluslararası ilişkiler yönetimi, işletme yönetimi, insan kaynakları yönetimi, performans yönetimi, ücret ve maaş yönetimi, finansal yönetim, üretim yönetimi, kalite yönetimi, çatışma yönetimi, stres yönetimi, çatışma yönetimi, kriz yönetimi, zaman yönetimiâ¦vb bu çeşitliliğin örnekleridir.
Yönetimin söz konusu olmadığı hiçbir hayat alanı yoktur. Bir başka ifadeyle hayatın her alanında mutlaka bir yönetim vardır. Bu anlamda herkes yöneticidir, yönettiklerinden sorumludur. Birey, kendi kişisel çalışmalarının yöneticisidir. Aile reisi, aile üyelerinin yöneticisidir. Grup ve toplumun lideri kendilerine bağlı üyelerin yöneticisidir. Eğer varsa, toplumdan daha geniş kapsamda insanlığın lideri, tüm insanların yöneticisi olmak durumundadır.
Hayatın her alanında yaşanan gelişmelerin etkisiyle yönetim anlayış ve uygulamaları da değişmekte yeni yaklaşımlar da ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda, kamu ve işletme örgütlerinin yanısıra gönüllü sivil toplum kuruluşları vb. nin yönetimi ile her alanda uluslararası yönetim, yönetişim, sürdürülebilirlik, sanal örgütler vb., gündemde olan yönetim konularıdır.
YAZAR
Mahmut ÖZDEMİR
