Bezos uyarıyor: Musk'ın uzay çöpleri düşerse ellemeyin

Geçen 13 Kasım’da Washington Post, dünyanın tepesinde dolaşan büyük tehlikeye dair önemli bir editoryal yayınladı. Jeff Bezos’a ait gazetenin görüşünü yansıtan yazı, seçilmiş Başkan Donald Trump’ın müstakbel kabinesindeki kilit görevlere, kurumların altını oyacak türde alengirli, defolu, çaylak, komplo teorisyeni, aşı düşmanı, hayvan düşmanı adaylar göstermesini mi içeriyordu?

O içerikte bir editoryal var evet; cinsel istismar ve fuhuştan soruşturma geçirmiş Matt Gaetz adalet bakanı, göğsünde Haçlı Seferleri dönemi formunda haç dövmesi bulunan ve bugün de İslam’a karşı haçlı seferi gerektiğini düşünen Irak ve Afganistan’da da savaşmış eski Fox sunucusu Pete Hegseth savunma bakanı, istihbarat tecrübesi sıfır eski Demokrat Tulsi Gabbard ulusal istihbarat direktörü, aşı düşmanı Robert F. Kennedy Jr. sağlık bakanı, kendi köpeğini avda işe yaramıyor diye öldüren Güney Dakota Valisi Kristi Noem ise iç güvenlik bakanı olarak Trump’ın rövanş kadrosunu oluşturuyor. Gazeteye göre Senato, onay için önüne gelecek bu adaylardan özellikle Gaetz ve Hegseth’e yaklaşımıyla ülke bekasına ne kadar bağlı olduğu konusunda testten geçecekti.

Baba Bush’un Pentagon adayı John Tower’ın Senato’dan veto yediği 1989’dan beri kimsenin adaylığı reddedilmedi. O günden bu yana bütün başkanlar Senato’dan döneceği anlaşılan adaylarını geri çekti. İlk döneminde Trump dahil.

Tesla ve SpaceX’in patronu olarak federal hükümetten ihale alan Elon Musk’ın kabinedeki varlığı çıkar çatışmasına zemin hazırlasa da bu editoryalde adı geçmiyor. Hükümet Verimliliği Bakanı görevinde federal harcamalardan 2 trilyon dolar kesinti vaat eden Musk, 6.75 trilyon dolarlık 2024 bütçesine bakılırsa sosyal harcamalardan başlayarak her üç doların birini kesecek.

SPACEX’İN SAKARLIKLARI

Washington Post’un köşe yazarları harcama meselesini sorguluyor ama esas olarak SpaceX uyarısı içeren diğer editoryal Musk’ı yakından ilgilendiriyor.

Uzaydan düşen çöplerin nasıl büyük bir tehlike oluşturduğu, uzayda temizlik yapılmadığı takdirde yörüngeyi saracak atık bulutu yüzünden insanlığın gezegende mahsur kalacağı, uydu bazlı cihazların çalışmaz hale gelerek modern yaşamı sekteye uğratabileceği uyarısında bulunuyor, “Uluslararası işbirliğiyle temizlik şart” diyor gazete.

Yörüngedeki 13 bin 800 aktif uydunun yanı sıra on binlerce atıl uydu artığı, roket parçaları, bazıları otobüs ebadında nesne ve moloz kontrolsüz bir şekilde başıboş tepemizde dönüyor ve işin kötüsü bunlar dünyaya düşüyor da. SpaceX’in Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) malzeme taşıyan Dragon kapsülünün atık parçaları iki yıl önce Avustralya’nın Yeni Güney Galler eyaletinde bir yere, geçen mayıs ayında da ABD’de Kuzey Dakota eyaletinde bir kamp alanına düşmüş. “Uzay çöpü olduğunu düşündüğünüz parça bulursanız sakın ellemeyin” diyerek SpaceX’in acil yardım hattı için link de veriliyor. (Başka kaynaktan bilgi: Yörüngedeki aktif uyduların altı binden fazlası, yani neredeyse yarısı Musk’ın Starlink filosuna ait).

NASA da istasyonun robot koluyla eski bataryayı kargo paletine yüklerken parça düşürmüş, Florida’da bir evin tepesine konmuş. Yazıya göre ülkelerin uzayda malzeme bırakması standart uygulama ama artık özel şirketler de uzaya açıldığı için tehlike büyüyor; bazı uzmanlara göre 2030’da aktif uydu sayısı 60 bini bulacak, çarpışmalar meydana gelebilir. Yörüngede saatte 35 bin kilometreyle mermiden hızlı giden madeni para kadar küçük parçalar kritik önemdeki uydulara hasar verebilir. Tahminen yarım milyondan fazla küçük moloz parçası dünya etrafında turluyor.

Sadede gelince; Bloomberg milyarderler listesinin bir numarası Elon Musk’ın şirketi SpaceX, iki numara Jeff Bezos ise Amazon ve W.Post’un yanı sıra uzay şirketi Blue Origin’in sahibi. Uzay misyonlarının özel sektör ayağını temsil eden iki rakip Ay’a iniş projesi Artemis kapsamında NASA kontratları için yarışıyor, her ikisi de güneş sistemini fethetme hayalleri kuruyor. Musk, Mars’a ilk insanlı uçuşla gezegeni kolonileştirme peşinde malum.

Bezos ise her yıl 1 milyar dolarlık Amazon hissesini satarak Blue Origin’e yatırıyor. Kendisini tamamen uzaya adamak için üç yıl önce Amazon’un tepe yönetimini devretti. Blue Origin’in bütün diğer şirketlerinden daha önemli olduğunu söylemişti bir sefer; on yıl kadar önce 250 milyon dolara satın aldığı Washington Post’tan da daha değerli. Trump’ın gelişini gördüğünden ve uzay şirketinin kaderi federal ihalelere bağlı olduğu için de 5 Kasım seçiminde hiçbir adayı desteklemediğini ilan etti gazetesi. Kamala Harris’i desteklemediği için çok tepki çekti Bezos ama uzay ihtirası ağır basmıştı. Öyle bir ihtiras ki, Ay’a inişin yıldönümü olan 20 Temmuz 2021’de kendi şirketinin aracıyla on dakikalığına uzaya çıkıp indi, dediğine göre hayatının en güzel günüydü.

Trump’ın ilk dönemiyle geçmişi arızalıydı Bezos’un. Trump, Posta İdaresi Amazon yüzünden zarar ediyor diye şirketten iki kat posta ücreti aldırmaya çabalamış, Twitter’dan Amazon’u düşük vergi ödemekle ve küçük işletmeleri iflasa sürüklemekle suçlamıştı.

Bezos, Musk ile rekabette öteden beri zorlanıyor ama yine de Ay’a iniş kapsamında NASA’nın 3.4 milyar dolarlık ihalesini kazanmayı başardı. Blue Origin’in Mars misyonu kapsamındaki New Glenn roketi gelecek yıl fırlatılmaya hazır ve şirket ayrıca uzayda yakıt ikmali yapacak araç üzerinde çalışıyor. Ay’a iniş için en kritik araç, SpaceX’in 121 metrelik mega roketi Starship; sekiz kişilik iniş modülü astronotları Ay yörüngesinden alıp yüzeye indirecek, sonra da geri taşıyacak. Nihai hedefi Mars’a uçuş olan Starship’ın altıncı fırlatma denemesi 18 Kasım’da.

Şimdi Trump’ın başkan seçilmesiyle Musk’ın Bezos’tan birkaç adım daha öteye sıçradığını söylemeye gerek yok.

MARS’TAN BİLE GÖRÜNEN ZAFER

Trump’ın Avrupa’daki en yakın fikirdaşı Macaristan Başbakanı Viktor Orban yeni başkanı kutlarken “Sadece Ay’dan değil Mars’tan bile görünen zafer” diyerek tam isabetli yararlılık gösterdi. Tam isabetli, çünkü Trump iktidar gücünü Mars’a kadar yaymayı planlıyor. Seçim kampanyasında Amerikalı bir astronotu Mars’a gönderme vaadinde bulundu, Pekin’e selam yollayarak. Uzay çalışmalarında iddialı Çin yönetimi 2028’de Tianwen-3 uzay aracını Mars’a göndermeye hazırlanıyor.

Bazılarının “İkinci Soğuk Savaş” dediği ikinci döneminde Trump küresel rakiplerinin önüne geçmek için Elon Musk’ın yardımına şiddetle ihtiyaç duyuyor; “Elon, uzay gemilerini hazırla, görev sürem bitmeden Mars’a gitmek istiyoruz” diye seslendi bir mitingde, büyük tezahüratla alkışlandı. Musk dünden hazır, bugüne kadar yapılmış en güçlü uzay gemisi Starship’i 2028’e kadar insanlı uçuşla Mars seferine çıkarıp, 1 milyon insanın yaşayabileceği kendi kendine yetebilen bir şehir kurmayı hedefliyor. Son nefesini Mars’ta vermek istiyor – iniş yaparken olmamak kaydıyla!

Dünya iktidarı artık dar geldiği için evreni fethetme ihtirası retoriğe de yansıyor. Trump Palm Beach Kongre Merkezi’nde zafer konuşmasını yaparken SpaceX’in Falcon 9 roketini sanat eseri gibi estetikleştiriyor, “çok güzel, pırıl pırıl bembeyaz” diye övüyordu. 120 Milyon dolarlık bağışının yanı sıra paha biçilmez propaganda desteği aldığı Musk ise süper dehaydı, yeni bir yıldız doğmuştu. Neticede “Make America Great Again-MAGA” düsturu uzaya açılıyordu, “MAGA Mars’a gidiyor” başlığını atan The Atlantic’e göre Musk, Trump’a başkanlığı, Trump ise Musk’a evreni armağan ediyordu.

Jeff Bezos’a gelince; Trump’ın ilk kez başkan seçilmesinden bir yıl önce, aralarındaki ihtilafa binaen “Donald’ı uzaya gönder” (#sendDonaldtospace) etiketiyle “Blue Origin roketinde ona yer ayırırım” diye tweet atan Bezos’a Mars yolu biraz dar görünüyor.