Sütün ilginç hikayesi

Modern kiler d&uuml;nyasında, s&uuml;t&uuml;n yeri ilgin&ccedil;tir. En temel ve en &ouml;nemli besin maddelerinden biri olarak hemen ekmeğin yanında bulunur. Acil durumlarda, doğal bir felaketin hemen &ouml;ncesinde &ouml;rneğin, marketlerde t&uuml;kenen &uuml;r&uuml;nlerinden başında ekmek, tuvalet kağıdı ve s&uuml;t gelir. Ancak s&uuml;t&uuml;n bu kadar yaygın bir şekilde t&uuml;ketilmesi yeni bir gelişme aslında. 19.yy&rsquo;da &ouml;rneğin, d&uuml;zenli olarak inek s&uuml;t&uuml; t&uuml;ketmesi gereken kişiler sadece &ccedil;ocuklardı. Kahvaltı masasında, herkesin &ouml;n&uuml;nde koca bir bardak s&uuml;t, tuhaf karşılanacak bir şeydi. S&uuml;t dayanıksızdı. D&uuml;nyanın her yerinde t&uuml;ketilen peynir ve tereyağı taze s&uuml;tten daha dayanıklı oldukları i&ccedil;in s&uuml;t&uuml; korumanın bir yolu olarak g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ler. Taze s&uuml;t bebek besiniydi; &uuml;retildiği &ccedil;iftlikten uzaklaşıp bakteriler i&ccedil;in &uuml;reme merkezi haline geldik&ccedil;e daha da tehlikeli bir hal alan bir yemek. Kusursuz gıda maddesi olarak kabul g&ouml;rmeye başlaması, tarih&ccedil;i Deborah Valenze a g&ouml;re, 19.yy&rsquo;ın sonları ile 20.yy&rsquo;ın başlarında alakasız birka&ccedil; fakt&ouml;r&uuml;n bir araya gelmesine bağlanıyor. S&uuml;t&uuml;n y&uuml;kselişi başlıyor Şehirlerdeki bebek &ouml;l&uuml;m oranları arttık&ccedil;a, s&uuml;t&uuml; daha g&uuml;venli bir hale getirmek i&ccedil;in geliştirilen past&ouml;rizasyon gibi uygulamalar ve standartlar daha b&uuml;y&uuml;k bir &ouml;nem kazanmaya başladı. O zamanlarda hastalara yiyeceklerin en saf, en basit halleri verilerek gıdalarla insanları tedavi etmeye y&ouml;nelik bir trend de y&uuml;kselişteydi. Bu, mısır gevreğinin mucidi ve Michigan&rsquo;daki &uuml;nl&uuml; bir sanatoryumun başhekimi olan John Harvey Kellogg&rsquo;un da desteklediği bir fikirdi. Bu zamanlara, sağlıklı beslenmenin ve sağlık hareketlerinin &ccedil;ağıydı da denebilir, diyor Valenze. Modern hayat ve modern yiyecekler fazla karmaşık ve fazla pisti; anne s&uuml;t&uuml;nden sonra herkes tarafından t&uuml;ketilen s&uuml;t ise basitti, temizdi ve doğaldı. Renginin, saflığın rengi beyaz olması da artı bir etken olmuştur tabii. Ayrıca s&uuml;t&uuml;n i&ccedil;inde yağ da vardı, karbonhidrat ve protein de... İnsan bedeninin gereksinim duyduğu &uuml;&ccedil; bileşenin &uuml;&ccedil;&uuml; de. Alkolle m&uuml;cadele hareketi Bu hik&acirc;ye, farklı &uuml;lkelerde farklı haller alıyordu. Basel &Uuml;niversitesinden tarih&ccedil;i Barbara Orland&rsquo;a g&ouml;re, 20.yy&rsquo;ın başlarında, Almanya&rsquo;daki s&uuml;t i&ccedil;en yetişkin erkeklerin sayısındaki artış hem alkol karşıtı hareketlerle hem de basit, sağlıklı yemek arayışlarıyla yakından ilişkiliydi. Alkol karşıtı gruplar, &ouml;zellikle fabrika iş&ccedil;ilerinin bira i&ccedil;me k&uuml;lt&uuml;r&uuml;n&uuml; değiştirme girişimi ile fabrikalarda s&uuml;t servis edilmesi ve hatta şehirlere s&uuml;t kabinleri kurulması konusunda baskı yapmaya başladılar. Bir nebze başarılı da oldular. S&uuml;t en &ouml;nemli besin maddesi 20.yy&rsquo;ın başlarında beslenme &uuml;zerine yapılan araştırmalar derinleştik&ccedil;e, s&uuml;t&uuml;n yapısındaki yağ, karbonhidrat ve proteinlerin onu m&uuml;kemmel bir besin maddesi haline getirdiği fikri g&ouml;zden d&uuml;şmeye başladı. Ancak s&uuml;t&uuml;n yeni yeni keşfedilen vitaminlerin kaynağı olması ve beslenme yetersizliklerini bir şekilde d&uuml;zenleyebilmesi fikri, bu boşluğu doldurmaya yetti. Biyokimyacı ve beslenme uzmanı Elmer McCollum, 1918 yılında yayınlamış olan &uuml;nl&uuml; kitabı The Newer Knowledge of Nutrition&rsquo;da s&uuml;t&uuml; &ldquo;ş&uuml;phesiz en &ouml;nemli besin maddesi&rdquo; olarak tanımlıyordu. T&uuml;m bunlar, s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; memnun etmişti tabi ki; &ccedil;&uuml;nk&uuml; &ccedil;ift&ccedil;iler satabileceklerinden &ccedil;ok daha fazlasını &uuml;retmeye başlamışlardı. Pek &ccedil;oğu tatlılarda, bebek mamalarında ve hatta plastik yapımında kullanılmıştı. II. D&uuml;nya Savaşı sırasında s&uuml;tten yapılan plastiklerden u&ccedil;ak yapımında faydalanılmıştı. Ancak s&uuml;t&uuml; daha fazla insana i&ccedil;irebilmek &uuml;reticilerin &ouml;ncelikli g&uuml;ndemiydi. Aslında s&uuml;t olmadan da sağlıklı beslenmek m&uuml;mk&uuml;n 1920li yıllarda tarım camiası, bilim camiası ve h&uuml;k&uuml;metler tek bir ağızdan konuşup s&uuml;t&uuml;n ne kadar m&uuml;kkemmel bir besin olduğunu anlatmaya başladılar. Şu anda b&ouml;yle bir fikir birliği kesinlikle yok. Tam yağlı s&uuml;tteki yağ miktarı &ouml;zellikle, pek de tasvip edilen bir şey değil. Yapılan bir&ccedil;ok kapsamlı araştırma, s&uuml;t t&uuml;ketimi ile kemik sağlığı arasında bir bağlantı kurmakta başarısız oldu. Hi&ccedil; s&uuml;t i&ccedil;meden sağlıklı bir şekilde beslenmek m&uuml;mk&uuml;n. Ama yine de temel besin maddesi olarak g&ouml;r&uuml;yoruz s&uuml;t&uuml;. S&uuml;t&uuml;n bug&uuml;n bile hala nasıl bu kadar sarsılmaz bir yere sahip olduğunu anlamak ilgin&ccedil; soruları akla getiriyor. Her sabah başka bir şey i&ccedil;iyor olabilir miydik acaba? Ağzımıza layık bir bardak domates suyu ya da buğdaydan yapılmış bir i&ccedil;ecek... S&uuml;t haketmediği bir yerde olabilir? Sonu&ccedil; olarak s&uuml;t, &ouml;zel bir t&uuml;r k&uuml;lt&uuml;rel yaklaşımdan faydalandı diyebiliriz; kimyasal &ouml;zellikleri ve toplumsal konumu sayesinde hikayeler anlatıldı ve anlatılanlar onu insanların g&ouml;zlerinde belki de hak etmediği bir yere koydu. G&uuml;n&uuml;m&uuml;zde s&uuml;t gibi bir muamele g&ouml;ren besin maddeleri aklınıza geliyor mu? Aslında insanların s&uuml;rekli bir sihirli değnek arayışında olduğunu s&ouml;yleyebiliriz. Ge&ccedil;ici &ccedil;ılgınlıklar, bilimsel gerek&ccedil;eler ve hatta ahlaki yargılar hemen hemen her yerde artık. Mesela br&uuml;ksel lahanası ya da karalahana... D&ouml;nem d&ouml;nem g&ouml;zde olan yiyeceklerle ilgili anlatılan hikayelerin zaman i&ccedil;erisinde ihtiyaca g&ouml;re nasıl şekil değiştirdiğine tanıklık etmek ger&ccedil;ekten ilgin&ccedil;...

Son Dakika Son Dakika

Stil Stil

Keşfet Keşfet

Canlı Yayın Canlı Yayın

Gündem Gündem

Kadın Kadın

Ekonomi Ekonomi

Yemek Tarifleri Yemek Tarifleri

Spor Spor

Magazin Magazin

Çocuk Çocuk

Teknoloji Teknoloji

Sağlık Sağlık

Dünya Dünya

Yaşam Yaşam

Gastro Gastro

Kültür Sanat Kültür Sanat

Sinema Rehberi Sinema Rehberi

Yazılar Yazılar

Grafik Haber Grafik Haber

Video Video

Akıl Oyunları Akıl Oyunları

HT Kulüp HT Kulüp

HT Hayat HT Hayat

Resmi İlanlar Resmi İlanlar

Servisler Servisler

Hafta Sonu Hafta Sonu

Vefat Haberleri Vefat Haberleri

Yerel Haberler Yerel Haberler

Tüm Manşetler Tüm Manşetler

Künye-İletişim Künye-İletişim

Yasal İçerikler Yasal İçerikler

Bize Ulaşın Bize Ulaşın

Bilgi Bilgi

Habertürk TV Habertürk TV

Sütün ilginç hikayesi

Kalsiyum kaynağı süt, aynı ekmek gibi, temel besin kaynaklarından biri kabul edilir. Ancak BBC'de yayınlanan bir makaleye göre eskiden durum hiç de böyle değilmiş. İşte sütün ilginç hikayesi...