Ekmekle 14 bin 400 yıllık ilişkimiz

&Uuml;rd&uuml;n den elde edilen arkeolojik kanıtlar, avcı-toplayıcı insanların beslenmeleri ile ilgili bildiklerimizi sorgulatıyor. Bu son bulgular tarımın yapılmadığı d&ouml;nemlerdeki gibi karbonhidratsız beslenmeyi &ouml;ğ&uuml;tleyen paleo diyetini de sorgulatıyor. Ne de olsa kas gelişimi sağlamak i&ccedil;in harcanan enerjinin v&uuml;cuda yeniden kazandırılması karbonhidrat sayesinde olmuyor mu? &Uuml;rd&uuml;n &uuml;n Kara &Ccedil;&ouml;l&uuml; ndeki arkeolojik buluntular, insanların 14 bin 400 yıl &ouml;nce ekmek pişirmek i&ccedil;in taş fırınlar kullandığını g&ouml;steriyor. Bunlar, tahılın evcilleştirilmesinden yaklaşık 4 bin yıl daha erken bir tarihte ekmek yapıldığına dair kanıtlar. Yani insanın yerleşik d&uuml;zene ge&ccedil;mesi ile ilişkilendirilen ekmek meğer &ccedil;ok &ccedil;ok daha eskiden de yapılıyormuş. Bu tam olarak ne demek? Hintlilerin roti, naan, paratha ve daal puri si vardır. Ermenilerin lavaşı var. Etiyopyalıların injerası vardır. Fransızların boule, brioche ve bageti vardır. İngilizlerin &ccedil;&ouml;rekleri vardır. Ve Polonyalıların challah ı vardır. Bunlar d&uuml;nyanın d&ouml;rt bir yanında t&uuml;ketilen farklı ekmek t&uuml;rlerinden yalnızca birka&ccedil;ı. Ancak yaygın varlığına rağmen ekmek pek &ccedil;ok kişi tarafından &ldquo;k&ouml;t&uuml;&rdquo; bir yiyecek olarak g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor ve pek &ccedil;ok kişi (gl&uuml;ten intoleransı gibi sağlık endişeleri olmasa da) ekmekten isteyerek ka&ccedil;ınıyor. Son araştırmalar g&ouml;steriyor ki ekmekle olan ilişkimiz en az 14 bin 400 yıl &ouml;ncesine kadar uzanıyor. Bu neden &ouml;nemli? Bu bulgular, insan atalarımızın nasıl beslenmiş olabileceklerine ve potansiyel olarak &ccedil;evreleriyle nasıl etkileşime girmiş olabileceklerine dair anlayışımızı değiştiriyor. Ve nasıl beslenmemiz gerektiğine dair onca s&ouml;ylenen şeye meydan okuyor. &Uuml;rd&uuml;n &uuml;n kuzeydoğusundaki Kara &Ccedil;&ouml;l b&ouml;lgesinde, bir grup avcı-toplayıcı 14,5 - 11,6 bin yıl &ouml;nce bir yerde kamp kurdu. Bulgular, Shubayqa 1 olarak bilinen arkeolojik alanda kurulan bu kampın aslında bir yerleşke olduğunu s&ouml;yl&uuml;yordu. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; bu yerleşkede bulunan iyi korunmuş bazalttan yapılmış taş bir binada bulunan ocaktaki ekmek kırıntıları insanların d&uuml;ş&uuml;n&uuml;lenden binlerce yıl &ouml;nce ekmek pişirdiğini ortaya &ccedil;ıkardı. resim#1180146 Hala ikna olmadınız mı? Buluntuların ekmek olduğuna sizi ikna etmek i&ccedil;in ocaktan &ccedil;ıkarılan baskın bitki materyaline de bir g&ouml;z atalım. Bilim insanları bu kalıntılarda &ccedil;ok fazla sayıda odunsu olmayan makro bitki kalıntısı bulmuştur. Saz yumruları en yaygın olanlarıyken, diğer bitkiler arasında k&uuml;&ccedil;&uuml;k tohumlu baklagiller, yabani buğday, arpa ve yulaf yer alıyor. Bilim insanları, saz yumrusundan yapılan ekmeğin kırılgan ve ufalanabilir olduğunu, ancak buğday unu ilavesinin tandır tipi fırınlarda kolayca pişirilebilen kalıplanabilir ve dağılmayan bir hamur yaratacağını s&ouml;yl&uuml;yor (ocaklarda bulunan buydu). Ayrıca yerleşkede yabani buğday ve arpa tanelerinin k&ouml;m&uuml;rleşmeden &ouml;nce &ouml;ğ&uuml;t&uuml;lmesinden kaynaklanan ve un yapımıyla da bağlantılı izler izler de g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. Mutfak tarihimizin en &ouml;nemli besini kuşkusuz ekmek Ekmeğin mutfak tarihimizin bir par&ccedil;ası olduğunu biliyoruz. Avrupa ve g&uuml;neybatı Asya daki Neolitik b&ouml;lgelerde bulunmuş. En eski &ouml;rnek Anadolu dan, T&uuml;rkiye den ve 9 bin 500 yıl &ouml;ncesine tarihleniyor. Daha &ouml;nce bulunan her şey kesin olarak tarım devrimine tarihleniyor. Ve bu mantıklı. Sonu&ccedil;ta ekmek yapmak bir işler silsilesidir: Tahıl tanelerini yetiştirmeniz, hasat etmeniz, kabuklarını soymanız, &ouml;ğ&uuml;tmeniz, ardından hamuru yoğurmanız ve pişirmeniz gerekir ki bu da bir ş&ouml;mine ya da fırın inşa etmenizi gerektirir. Bu da zaman ve &ouml;zveri ister. Ancak bu, tarımın y&uuml;kselişinden &ouml;nce bunun imkansız olduğu anlamına gelmez. Gelmiyormuş. Nitekim tarım devriminden en az 4 bin yıl &ouml;ncesine ait ekmek par&ccedil;ası, yabani tahıllar kullanılarak atalarımız tarafından &uuml;retilmiş. Ama&ccedil; y&uuml;ksek kalorili, enerji veren, hafif ve uzun &ouml;m&uuml;rl&uuml; gıda &uuml;retmek Kalıntıların yerleşimdeki ocaklarda bulunduğı dikkate alındığında, sakinlerin taşınabilir bir gıda yaratmak i&ccedil;in ekmek yapıyor olduklarını d&uuml;ş&uuml;nebiliriz; hafif, uzun &ouml;m&uuml;rl&uuml; ve y&uuml;ksek kalorili ekmek, hareket halindeki bir grup i&ccedil;in ideal olurdu. Alternatif olarak, ekmek &uuml;retmek i&ccedil;in gereken işin uzun zaman aldığı g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alındığında, bunun bir festival yiyeceği, &ouml;zel g&uuml;nlerde yenen bir şey olması da m&uuml;mk&uuml;nd&uuml;r. &Uuml;rd&uuml;n deki kalıntılar bize Subayqa 1 sakinlerinin bitkileri işlediğini ve bitki bazlı gıdalar &uuml;rettiğini g&ouml;steriyor. Ve bunun g&uuml;n&uuml;m&uuml;z beslenme alışkanlıklarımız &uuml;zerinde bir etkisi olabilir. Karbonhidratlar k&ouml;t&uuml; m&uuml;d&uuml;r? D&uuml;nyada şu sıralar karbonhidratlar sağlığa zararlı gıdalar listesinin başında yer alıyor ve pek &ccedil;ok insan ekmek, pirin&ccedil; ve benzeri gıdalardan uzak duruyor. Sorun şu ki, aslında karbonhidratlara ihtiyacımız var, ancak genellikle basit ve karmaşık karbonhidratlar arasındaki ayrımı yapmıyoruz ve her şey sizin i&ccedil;in k&ouml;t&uuml; etiketinin altında toplanmaya &ccedil;alışılıyor. Ekmek ve diğer karbonhidrat dostu gıdaların &ldquo;k&ouml;t&uuml;&rdquo; olarak etiketlenmesi, Paleo diyeti gibi, avcı-toplayıcı atalarımızın tarım devrimine kadar olan Paleolitik d&ouml;nemde yedikleri yiyecekleri taklit eden &ouml;zel diyetlerin ortaya &ccedil;ıkmasına neden oldu. Tabii şimdi &Uuml;rd&uuml;n de bulunan bu kanıtlarla, insanlığın tarıma ge&ccedil;işinden yaklaşık 4 bin &ouml;nce ekmek yendiği kanıtlanmış oluyorsa Paleo diyeti tam olarak neyi savunuyor? Paleo diyeti nedir? Paleo diyetini uygulama arg&uuml;manı, &ccedil;iftlikte yetiştirilen ve işlenmiş gıdaları yemeye genetik olarak adapte olmadığımız inancından besleniyor. Paleo diyeti, ağırlıklı olarak yağsız et ve balık yememiz gerektiğini ve avcı-toplayıcı atalarımızın yemediğine inandığımız s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri veya tahılları yemememiz gerektiğini savunur. Paleo diyeti, tarımın yapılmadığı d&ouml;nemlerde olduğu gibi beslenmeyi ifade eder. Tarım sonrası beslenme alışkanlıklarımızın, modern hastalıkların nedeni olduğu fikri, bu diyet programının temelini oluşturur. Taş devri diyeti olarak da bilinen paleo diyeti, en pop&uuml;ler diyet programlarından biridir. Y&uuml;ksek protein ve d&uuml;ş&uuml;k karbonhidrat i&ccedil;erikli, doğal, işlenmemiş gıdaların t&uuml;ketilmesi şeklinde yapılır. Kilo vermenin en iyi yollarından biri karbonhidrat t&uuml;ketimini azaltmaktır. Yemekle ilişkimiz dinamiktir Tarımın y&uuml;kselişi, yaşam tarzımızda ş&uuml;phesiz sağlığımızı etkileyen değişikliklere yol a&ccedil;mış olsa da, beslenmemizi değiştirmedi. Yiyecekleri pişirmek ilk insanlara daha fazla enerji ve daha fazla kalori sağladı, b&ouml;ylece beslenip kilo alabildiler. Modern insanlar bu başarının kurbanıdır: Gıdaları işleme ve t&uuml;ketme konusunda o kadar iyi hale geldik ki, bir g&uuml;nde alabileceğimizden daha fazla kalori alıyoruz. Gıda ve gıda &uuml;retimi ile ilişkimiz durağan değil. Bu ilişki dinamik bir ilişki ve evrimsel ge&ccedil;mişimizle ilgili yeni bulgular ortaya &ccedil;ıktık&ccedil;a gelişmeye de devam edecektir. Karbonhidratlardan veya gl&uuml;tenden ka&ccedil;ınmak i&ccedil;in tıbbi bir neden olmadığı s&uuml;rece, ekmekle olan karmaşık ilişkimiz sadece biz &ouml;yle yaptığımız i&ccedil;in karmaşık olabilir. Kendimizi didiklemeyi s&uuml;rd&uuml;rmediğimiz s&uuml;rece de b&ouml;yle kalacaktır.

Ekmekle 14 bin 400 yıllık ilişkimiz

İnsanın ekmeğe düşkünlüğü sandığımızdan da eskiymiş. Günümüzden 14 bin yıl önce, henüz insanlık tarıma geçmeden 4 bin yıl evvel fırın yapıp ekmek pişirmişiz. Ürdün'ün kuzeydoğusundaki yeni buluntular bunu gösteriyor.