Tarih kitaplarını değiştiren Arslantepe artık bir dünya mirası

Milattan önce 4 üncü bin yıl boyunca Doğu Anadolu ve Mezopotamya uygarlıklarında devletin oluşum sürecine ve dönemin gelişmelerine tanıklık eden Arslantepe Höyüğü, UNESCO nun kalıcı listesine girdi. Duvarlarına renkli figürler işlenmiş kerpiçten sarayı, 5 bin 500 yıllık geçmişe sahip tapınağı, ilk kılıç ve mızraklarıyla tarih kitaplarını değiştiren ve 2014 yılında Dünya Mirası Geçici Listesi ne alınan Battalgazi deki Arslantepe Höyüğü, Fırat Nehri nin batı kıyısında, Malatya iline 7 kilometre mesafede, yüksek tarım potansiyeli, sulak alanları ve nehrin taşkınlarından korunan yapısı sayesinde binlerce yıl insanoğluna kucak açmış tarihi mekanlar arasında bulunuyor. İtalya Roma La Sapienza Üniversitesi nin 1961 den bu yana kazı çalışması yaptığı Arslantepe de, Anadolu daki İlk Şehir Devleti nin yapıları ortaya çıkarıldı. Kazılarda M.Ö. 3300-3000 yıllarına ait bir kerpiç saray, M.Ö. 3600-3500 tarihine ait tapınak, iki bini aşkın mühür baskısı, kaliteli metal eserler bulundu. Elde edilen veriler gösteriyor ki o dönemde Arslantepe, aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkezdir. Kerpiç saray kompleksi gıda dağıtımında kullanılan mühürleme sistemi, dünyada bugüne kadar bulunan en eski kılıçlar devlet sisteminin burada ortaya çıktığını gösteriyor. Seramik parçalarından fincana, ok ucundan boncuk tanelerine, kemik alet ve ağırşaklardan, çakmak taşlarından müzik aletlerine ve 5 bin 700 yıllık çocuk iskeletine rastlandı.Arslantepe nin prestijli Unesco listesine girmesinde 1976 yılından beri kazıları sürdüren Roma daki La Sapienze Üniversitesi nden Profesör Marcella Frangipane nin payı büyük. Yakındoğu da Devletin Doğuşu, Arslantepe: Gücün Kökeni gibi kitapları olan Frangipane ye göre Arslantepe devletin ilk doğuşuna tanık olan yer.Kazılarda ortaya çıkarılan buluntular Malatya Müzesi nde sergileniyor. Ayrıca Geç Uruk Dönemi ne ait kerpiç Saray Kompleksinin Açık Hava Müzesi haline getirilmesi yönündeki projelendirme çalışması da devam ediyor. Arslantepe Höyüğü nün UNESCO Dünya Miras Listesi ne kaydedilmesi kararında, kültürel gelenekler ve toplumsal değerlerin değişimi, hiyerarşi, sosyal farklılıklar ve ekonomik ayrıcalıklara dayanan sosyal ve siyasi sistemlerin ortaya çıkışına tanıklık etmesi gibi özellikleri etkili oldu. Anıtsal mimari, idari, teknoloji ve sanat alanında dönemin iktidarına özgü gelişmelerine kaynaklık eden höyük, Mezopotamya ve çevresinde döneminin en kapsamlı kazılmış kamu komplekslerinin korunmuş örneklerinden biri olarak gösteriliyor. Arslantepe Höyüğü nün, Yakın Doğu da ilk devlet toplumunun ortaya çıkışına tanıklık etmesi, bölge ekonomisini kontrol eden ve merkezi otorite uygulayan bir yönetimin ortaya çıkışına sahne olması gibi pek çok özelliği, dünya mirası listesine girmesinde komite tarafından dikkate alındı.Milattan önce 3 bin 300 yılına dayanan dünyanın ilk sarayı burada. Sarayda bulunan mühürler bürokrasinin ilk kez burada filizlendiğinin kanıtı. Arslantepelilerin kendi devlet sistemlerini yarattıklarını söyleyen Frangipane şu önemli noktaya vurgu yapmıştı: Arslantepe den önce yerleşik sistemlerin odak noktası tapınak. Arslantepe de ise Saray. Din ve devlet ayrılmış. İlk laik sistemin Arslantepe de başladığını iddia edebiliriz demişti Frangipane. Arslantepe Höyüğü Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Marcella Frangipane, Sürpriz şekilde ortaya çıkan tapınak çok büyük değil fakat önceki yıllarda bulduğumuz, duvar kalınlığı iki metreye yakın olan kerpiç saraydan daha eski. Tapınak MÖ. 3600 – 3500 yıllarına tarihleniyor. Saray ise 3350. Demek ki tapınaktan 100-150 yıl sonra sarayı yapmışlar. Mezopotamya daki yapılarda olduğu gibi tapınağın duvarlarında nişler bulunuyor. Ancak bu nişlerin içindeki dekorasyon farklı. Mezopotamya da böyle dekorasyon yok. Bu lokal, kırmızı bir dekorasyon. Baklava ve üçgen şeklinde duvara dekorasyon yapmışlar. Maalesef bu duvar düşmüş ama sağlam şekilde düşmüş. Malatya ile bütün Yukarı Fırat ta neolitik ve kalkolitik döneme tarihlenen buluntular var. Bu dönemde duvarda çizim yapıyorlar. Kırmızı çizim ama bu farklı bir şey. Belki mührü duvara koymuşlar. Biraz rölyef gibi geliyor. Rölyef üzerine kırmızı renk koymuşlar. Çok güzel bir dekorasyon. Maalesef düşmüş. İnşallah seneye biraz daha açacağız. İlerleyen zamanlarda yürüteceğimiz çalışmalarla, üç odalı ve üçgen şeklindeki bu yapı hakkında daha fazla bilgiye ulaşacağız. Devlet sisteminin önce tapınakta başladığını belirten Prof. Dr. Frangipane, Kazılarda küçük çanak ve birçok mühür baskıları bulduk. Şimdiye kadar belki 100 çanağa rastladık. Demek ki tapınakta saraydan önce kontrol sistemi başlamış. Sonra tapınak orada kalmış. Yeni bir bina, yeni sistem yapmışlar ama orada bu sistem nasıl başlamış bilmiyoruz. Devlet yavaş yavaş büyüdü. Devlet sistemi önce tapınakta başlıyor. Saray yapılmadan önce tüm güç tapınağın elindeydi. Sonra başka bir sistem başladı. Tapınak ayrı, kral ayrı, din ayrı, devlet ayrı. Beraber gidiyorlar. Bir bağlantı var ama kontrolde değişiklik oldu, ayrıldı dedi. Anadolu nun ilk şehir devletinin yer aldığı Arslantepe de bulunan 5000 yıllık kerpiç sarayda, geçtiğimiz haftalarda kerpiçten yapılmış bir taht gün yüzüne çıkarılmıştı. Edinilen bilgiye göre, arka kısmında iki pencere bölmesi bulunan taht, bir sarayı yani kral binasını işaret ediyor. insanlar sarayın ön kapısından avluyu takip ederek tahtın olduğu platforma geçip, kral ya da şefin huzuruna çıkıyordu. Anadolu nun ilk şehir devletinin yer aldığı Arslantepe de bulunan 5000 yıllık kerpiç sarayda, geçtiğimiz haftalarda kerpiçten yapılmış bir taht gün yüzüne çıkarılmıştı. Edinilen bilgiye göre, arka kısmında iki pencere bölmesi bulunan taht, bir sarayı yani kral binasını işaret ediyor. insanlar sarayın ön kapısından avluyu takip ederek tahtın olduğu platforma geçip, kral ya da şefin huzuruna çıkıyordu. Arslantepe MÖ 5 binli yıllara dayanan yerleşim birimine sahip bir yer. Devam eden kazılarda bundan önceki tarihlere de gidebilecek potansiyele sahip. 1932 de başlayan kazılar bugüne kadar devam etti. 1961 yılına kadar çıkarılan eserler Anadolu Medeniyetler Müzesi nde sergileniyor. Burada devletin, devlet teşkilatının ilk örneklerini görmek mümkün. MÖ 3000-3300 de inşa edildiği tahmin edilen kerpiç saray var, burada bulunan mühür örnekleri var. Burada devlet teşkilatının nasıl örgütlendiğini bize gösteriyor. Yine aynı tarihlerde yapıldığı tahmin edilen dünyanın en eski kılıçları da burada. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Twitter hesabından konuya ilişkin yaptığı açıklamada, Türkiye nin bir kültür varlığı daha dünya mirası oldu. Arslantepe Höyüğü 44. Dünya Miras Komitesi toplantısında alınan kararla UNESCO Dünya Miras Listesi ne kaydedildi. Hayırlı olsun. ifadesini kullandı. 1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985 2. İstanbul un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985 3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı) 4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986 5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987 6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı) 7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988 8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994 9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998 10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011 11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012 12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014 13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014 14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015 15. Efes (İzmir) 2015 16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016 17. Aphrodisias (Aydın) 2017 18. Göbeklitepe (Şanlıurfa) 2018

Tarih kitaplarını değiştiren Arslantepe artık bir dünya mirası

Anadolu'nun en eski şehir devletinin kurulduğu 7 bin yıllık geçmişe sahip Malatya'daki Aslantepe höyüğü, Türkiye'den, Unesco'nun Dünya Mirası Listesi'ne kaydedilen 19. eser oldu. Listeye en son Göbeklitepe girmişti.