Yüksek talep yetersiz arz: New York Müzayede Haftası'ndan notlar...
Geçtiğimiz hafta New York’ta sanat takviminin heyecanla beklenen sonbahar müzayede haftası gerçekleşti. Modern-Empresyonist, Savaş sonrası ve Çağdaş sanat... Christie’s, 683 milyon dolarlık toplam satışı ile Mayıs ayına göre yüzde 36, Kasım 2018'e göre yüzde 38 düşüş gösteriyor. Sotheby’s de de rakamlar benzer...
Müzayede tarihinde, 80 milyon dolar ve üzeri satılan 36 eserden 19’unun satışı son dört yılda New York'ta gerçekleşmiş. Bu kez, 50 milyon dolar ve üzeri yalnızca tek bir eser satıldı. Doğrusu, satış tahminlerinde o bile beklenmiyordu. Bu durumun son görüldüğü tarih 2009 krizi, Kasım ayı... 10 yıl sonra, özellikle de son beş yıldır karşımıza çıkan dudak uçuklatıcı rakamların ardından keskin bir dönüş elbet. İki Kasım önce, Leonardo da Vinci'ye atfedilen tablo Christie’s'te 450 milyon dolara satılmıştı. Geçen yıl, David Hockney'nin çalışması 90 milyon dolar ile, Hockney’e yaşayan en pahalı sanatçı ünvanını kazandırdı. Geçtiğimiz haftaya dönersek, Hockney’nin rüya gibi bir eseri ‘Sur la Terrasse’ 29.5 milyon dolara satıldı.
Beklentiler o kadar yükseldi ki esasında, ortalama bir açık arttırma ‘felaket’ görülüyor. Oysa, müzayede evlerinin en büyük gelir kapısı 50 milyon dolar üzeri işler değil, 5-15 milyon bandındaki eserler. New York’ta sunulan eserlerin çoğu da bu aralıktaydı. Manşetlik rakamlar yerine, ‘mature’ olmuş piyasanın göstergesi kanımca. Lotlar geçtiğimiz yıllara göre düşük görülse de, satış oranlarındaki artış dikkat çekiyor. Sothebys’in satış oranı yüzde 92, Christie’s’in yüzde 89.
SOTHEBY'S ASYA'NIN YILDIZ EKİBİ
Müzayede haftasının en çok konuşulan detaylarından biri, özellikle Sotheby’s satışlarında, Asyalı koleksiyonerlerin ilgisi oldu. Geçtiğimiz ay Sotheby’s Hong Kong’da gerçekleşen 25.9 milyon dolarlık rekor Yoshitomo Nara satışından sonra, bu kez Sothebys New York satışlarına Sotheby’s Hong Kong ekibi ve Asyalı koleksiyonerler damga vurdu. Top lotların tamamı Asyalı koleksiyonerlere satıldı. Dikkat çeken bir başka detay Soyut ekspresyonistlerin dönüşü... Top üç lotun üçü de soyut dışavurumcu ustalara ait.
Gecenin yıldız lotu Willem de Kooning, 1977 imzalı Untitled XXII. 30.1 milyon doları gören eser, Sotheby’s Asya Çağdaş Sanat Direktörü Yuki Terase’nın telefon ile bağlandığı koleksiyonere satıldı.
Gecenin ikinci lotu: Mark Rothko’ya ait Blue Over Red (1953). Eser, bu kez Sothebys Asya Başkanı Patti Wong aracılığıyla yine Asyalı bir koleksiyonere 26.5 milyon dolara satıldı.
Üçüncü lot: Clyfford Still’in PH-399’u (1946). 24.3 milyon dolar çekiç fiyatı gören eser, yine Terase aracılığıyla, Kooning eseriyle aynı kişiye satıldı. Kısaca, toplam 54.4 milyon dolar ile ilk üç lottan ikisini alan koleksiyoner, müzayede satış toplamının yüzde 20'sine hakim. Terase’ın görüştüğü koleksiyonerin Japon milyarder Yusaku Maezawa olduğu iddia ediliyor. Maezawa, 2017’de Basquiat’nın 110.5 milyon dolarlık rekor satışının da arkasındaki isim.
Sotheby’s’de dikkat çeken bir başka detay, Afro-Amerikalı sanatçılara gösterilen yoğun ilgi. Geceyi başlatan ilk lot 2018’de Art Institute of Chicago da gerçekleşen retrospektifiyle dikkatleri üzerine çeken Charles White’a aitti. İlk kez akşam müzayedesine çıkan White’ın kağıt üzeri çalışması ‘Ye Shall Inherit the Earth (1953)’ $1.8 milyon dolara satıldı. Sanatçı rekoru, ve aynı zamanda kağıt üzeri eser için müzayedede bugüne dek görülen en yüksek rakamlardan biri.
Charles White’ın öğrencisi Kerry James Marshall’ın eserleri de gecenin sürpriz lotlarından... Marshall’ın ‘Vignette 19’ (2014) tablosu $18.5 milyon a satılarak satış öncesi en yüksek tahmini olan 7.5 milyonu ikiye katladı. 2013 tarihli bir başka çalışması da bu kez alt tahmini iki katından fazlası, 5.5 milyon dolara satıldı. Benzer şekilde, Obama'nın favorilerinden bir başka Afro-Amerikalı sanatçı Alma Thomas, öngörülen 740 bin dolarlık satış tahminine karşın 2.65 milyon dolara satılarak sanatçı rekorunu kırdı. Norman Lewis’in çalışması ise en az 965 bin dolara satılması beklenirken, üç katı olan 2.8 milyon dolara satıldı.
Müzayedenin sanatçı rekorları arasında ABD'li sanatçılar Wayne Thiebaud, Norman Lewis, Brice Marden ve Alman ressam Günther Förg yer alıyor.
MÜZAYEDE HAFTASININ REKORU: ED RUSCHA'NIN 'RADIO'SU
Müzayede haftasının en yüksek rakamı yine Christie’s’den geldi: Californialı sanatçı Ed Ruscha’ya ait 1964 imzalı ’Word Radio #2' 52.5 milyon dolara satılarak sanatçı rekoru kırdı. Mavi tuval üzerine parlak sarı harflerle ‘RADIO’ yazılı erken dönem bir Ruscha... En az 30 milyon dolara satılması garanti edilen yapıtın, Joan ve Jack Quinn’in Beverly Hills’deki koleksiyonundan alındığı biliniyor.
Ruscha’nın, 1960'larda Kaliforniya'da ürettiği metin odaklı Pop ve kavramsal sanat füzyonu çalışmaları zamanının çok ötesinde yapıtlar. Özellikle erken dönem tablolarına piyasada çok ender rastlanıyor. En son 1963 imzalı “Smash” tablosu, 2014’te 30.4 milyon dolara satılmıştı. Öte yandan, ilginçtir ki, Sotheby’s müzayedesinde, Marc Jacobs Jacobs’un koleksiyonundan alınan ‘She Gets Angry At Him’ tablosu, önce satılamadı, müzayede bitiminde son lot olarak tekrar sunulduğunda ise 2 milyon dolarlık düşük tahminin de altında 1.7 milyon dolara alıcı buldu.
Christie’s de de, şaşırtan lotlar oldu. David Hockney’e ait ‘Sur la Terrasse’ örneğin; Sanatçının 1971’de partneri Peter Schlesinger’i Marakeş’teki Hotel La Mamounia’nın balkonunda resmeden otobiyografik tablo, $25-45 milyon fiyat biçilmesine karşın 29.5 milyon dolara satıldı. 1973’ten beri gün yüzüne çıkmamış, özel bir çalışma... Geçtiğimiz yıl Kasım müzayedelerinde, yine Christie’s de $90.3 milyona satılan ‘Portrait of an Artist’ ile mukayese edince, büyük bir hayal kırıklığı. Benzer şekilde, Gerhard Richter'ın 1967 tarihli “Vogelfluglinie”i , 18 milyon dolarlık alt sınırın biraz üstü 20.5 milyon dolara ve Yves Klein'in a ait ‘Barbara (ANT 113)’,12 milyon dolarlık düşük tahmine karşın 15.6 milyon dolara satıldı. Andy Warhol’un ‘Big Electric Chair’ yapıtı yalnızca 19 milyon dolar gördü.
Christie’in 325.3 milyon dolarlık Çağdaş Sanat satışı, geçtiğimiz Kasım ayı ve Mayısta elde edilen 539 milyon dolar karşısında düşük; Tabii, bundaki en büyük etken önceki satışlarda 91.1 milyon dolara satılarak ‘en pahalı çağdaş eser’ ünvanını alan Jeff Koons heykeli, 110.7 milyon dolarlık Monet’nin, Samuel Irving Newhouse koleksiyonunun satışı...
YÜKSEK TALEP-YETERSİZ ARZ
New York sonbahar müzayedeleri, jeopolitik eğilimlerin etrafındaki belirsizliklerin piyasaya yansımasıyla birlikte, en çok da büyük koleksiyon satışlarının yokluğunun, başyapıt kıtlığının göstergesi... Piyasada arz yoksunluğu, başyapıtların kısıtlılığı konsinyeye bağımlı müzayede evlerini bir süredir zorluyor. Son yıllarda 20. yüzyılın en büyük koleksiyonerlerinin sahiplerinin vefatlarını takiben 20. yüzyılın başlarına ait parçaların mevcudiyeti müzayede evlerinin elini güçlendirmişti. Artık, 20. Yüzyıla ait parçalar, özellikle de empresyonist ve modern sanat ustalarının piyasada dolaşan nitelikli eserleri tükenmiş durumda. Müzeler satmıyor; özel koleksiyonlar sıkı sıkı elinde tutuyor.
Müzayede haftasından duyulan tatminsizlik astronomik meblağlar üzerinden bakış açımızı kaybettiğimizi anlatıyor. 50, hatta 10 milyon dolar üzerinde eser satışı olmadıkça bugünün pazarı ‘durgun’, ‘sessiz’ kabul ediliyor. Halbu ki, ‘Blue-chip’ yapıtlara ilgi her zamankinden fazla, New York müzayede haftası alıcıların eser başına ortalama 10 milyon dolar harcamadaki rahatlığını ortaya koyuyor. Dediğim gibi, bana göre doygunluğun, stabilliğin göstergesi.
Tatmin olmayanlara, New York müzayedelerinin, 2020’de ilginç satışlarla karşımıza çıkacağının haberini vereyim... Ölüm gibi, boşanma da sanat piyasasında arzı etkileyen faktörlerin başında. Müzayede evi duopolisi 2020’de, boşanma davaları birkaç yıldır süren, Harry ve Linda Macklowe koleksiyonunu satışa sunmaya hazırlanıyor. Çiftin anlaşmazlık konusu 700 milyon dolar değerindeki sanat koleksiyonunun detayları, New York sanat piyasasını şimdiden meşgul eder durumda...
