Doğu Avrupa'nın dövizzedeleri ve soğuyan ekonomiler
Doğu Avrupa’nın 3 büyük ekonomisi, Polonya, Çekya ve Macaristan sıkıntılı günlerden geçiyor.
Euro Bölgesine dahil olmayan ama AB üyesi olan bu 3 ülke, diğer Doğu Avrupa ülkeleri gibi ticaretinin büyük bölümünü Eurozone’daki ülkeler ile yapıyor. Başta Almanya olmak üzere Batı Avrupa ekonomileri zayıflayıp EURO değer kaybedince; bahsi geçen bu ülkelerde bankacılık sektöründen ticarete kadar her şey sallanmaya başladı.
Bu 3 ekonominin en büyüğü olan 500 milyar dolarlık GSYH’sı ile Polonya geçen yıl 225 milyar dolarlık ihracat yapmış. Toplam ihracatın GSYH’a oranı yüzde 50’nin üzerinde. Polonya bu ihracatın yüzde 30’unu tek başına Almanya ile yapıyor. Euro Bölgesi’ne yaptığı ihracat ise toplam rakamın yüzde 60’ını buluyor.
Polonya’nın ekonomisi Avrupa krizinin yoğun hissedildiği 2011-12 yıllarında oldukça zorlanmış. Kriz öncesi ekonomi yüzde 4-5 büyürken, kriz sırasında bu rakam yüzde 0’a kadar inmiş. Daha sonra hem Euro bölgesinde ECB’nin faizleri eksiye çekmesi hem de tahvil alımları, Polonya’da yüzde 4-5 büyüme bandının yeniden yakalanmasını sağlamış.
Ancak 2018’i yüzde 5 büyüme ile bitiren Polonya ekonomisinde, son aylarda açıklanan sanayi üretimi, PMI gibi veriler alarm veriyor. Polonya’da bu sene yüzde 3.7, seneye yüzde 2.5 büyüme bekleniyor.
Eurozone ekonomilerindeki soğumayı tek hisseden Doğu Avrupa ülkesi Polonya değil. 215 milyar dolarlık GSYH’sı ile bölgenin ikinci büyük ekonomisi olan Çekya’da da durum farklı değil. Yıllık 180 milyar dolarlık ihracatları var. Yani ihracat/GSYH oranı yüzde 79. Çekler 180 milyar dolarlık ihracatın 60 milyar dolarını Almanya’ya yapıyor.
Çek ekonomisi de 1 sene öncesine kadar yüzde 4-5 büyüme bandında giderken, büyüme oranları şimdi yüzde 2.5’lara kadar gerilemiş durumda.
Resim diğer Doğu Avrupa ekonomilerinde de benzer.
ECB’nin faizi negatife indirmesi, likidite pompalaması bu Doğu Avrupa ülkelerini bu seneye kadar ciddi oranda desteklemiş. Bu sayede Çekya’da yüzde 2.9 olan TÜFE’ye rağmen referans faiz yüzde 2’de, Polonya’da yüzde 3’lere yaklaşan enflasyona rağmen faizler yüzde 1.5’da kalabilmiş.
Ancak bu ülkeler için balayı bitmişe benziyor.
Üstelik bu bölgede bir başka problem daha var “İsviçre Frank ile alınan Mortgage’lar”
Türkiye’de bir dönemler çok konuşulan bir konu vardı hatırlarsınız “Yenzedeler”. 2008 krizi öncesinde Türkiye’de yabancı para birimleriyle özellikle de 0 faizli Japon Yeni ile mortgage alanlar vardı. Kriz sonrasında Türk Lirası değer kaybedip, Yen’de güvenli liman rolünden dolayı küresel piyasalarda hızla değerlenince, Türkiye’de Yen Ev Kredisi kullanan bir çok vatandaş ciddi zarara girmişti.
İşte aynı durum şimdi başta Polonya ve Macaristan olmak üzere Doğu Avrupa Ülkelerinde yaşanıyor. Ancak orada kullanılan para Yen değil, İsviçre Frangı
2010 yılı sonrası Polonya bankalarının, İsviçre Frangıile verdiği ev kredileri çok meşhurmuş. O dönemde Polonya Zlotisi ile ev kredisi almaya kalkanlar yüzde 7-8 faiz ödemek zorunda kalırken, İsveç Frangıile alanlar yüzde 3’ler ile aynı vadede kredi alabiliyormuş.
İlk kriz 2015’de İsviçre Merkez Bankası Euro ile Frank’ın peg yani korelasyonunu kaldırınca yaşanmış. Frank, Euro’ya karşı hızla değer kazanmış. İkinci şok da Polonya para birimi Zloti’nin Euro’ya karşı değer kaybetmesi ile yaşanmış. Böylece sadece Polonya’da 32 milyar dolarlık (127 milyar Zloti), toplam kredi stoğunun dörtte biri olan frank cinsi ev kredileri biranda ödenemez hale gelmiş.
Bu konuda uzun süredir kredi kullananlar ile bankalar arasında devam eden mahkeme süreci vardı. Bu mahkemeler de sonuçlandı ve Polonya’da bankaların bu kredilere 60 milyar zloti tutarında(15 milyar dolar) karşılık ayırması istendi. Bu rakam Polonya bankacılık sisteminin 4 yıllık toplam kârına eşit!
Macaristan’da da 14 milyar dolarlık frank cinsi kredi var ve oradaki bankaları da aynı akıbet bekliyor!
Kısaca Doğu Avrupa’yı zor günler bekliyor.
Frankzedeler bir yanda soğuyan Avrupa diğer yanda!
