2023'te seçime selam büyümeye devam
Geride bırakmakta olduğumuz yıl küresel gelişmelerin de etkisiyle öngörülmesi en zor yıllardan biriydi. Yüksek büyümeyle girdiğimiz yılı düşük büyümeyle bitiriyoruz. Düşük enflasyon ve düşük cari açıkla girdiğimiz yılı yüksek enflasyon ve yüksek cari açıkla kapatıyoruz. Türkiye ekonomisi açısından 2022 yılı 2021’in devamı niteliğinde ama daha düşük performansa sahip bir yıl oldu.
➔Bunda da en büyük kısıt 1994 sonrasının en yüksek enflasyonuna 2022 yılında çıkılmasıydı.
➔Bir kere büyüme hızı yüzde 11.4’ten tahmini yüzde 5.5 civarına inerek yarı yarıya geri geldi.
➔Büyümeyi düşüren en önemli faktör ise haziran ayından itibaren kredilerin kısıtlanmasıydı.
➔Kredi genişlemesinin döviz kurlarını, kurun da enflasyonu yükselttiği görülünce kredilerin kullanımı idari kararlarla sınırlandı.
➔Faizlerin önce Merkez Bankası tarafından tek haneli rakama indirilmesini, yine idari kararla kredi ve mevduat faizlerinin düşüşü izledi.
➔Faiz ile enflasyon arasındaki makas 75 puana kadar çıktı ve Türkiye hem kendi tarihinin hem de dünyanın en negatif faizini uygulayan ülke oldu.
NEGATİF FAİZİN ETKİSİ
➔Yüksek negatif faizle tasarruflar cezalandırılırken TL’den kaçışı ile alternatif alanlara yönelme ihtiyacını şiddetlendirdi.
➔Dövize yönelecek para için KKM formülü bulunmuştu. Bu anlamda KKM bekleneni yerine getirdi.
➔Kur korumalı mevduat ile yetinmeyenler ise başta gayrimenkul ve mala yatırımı sığınak olarak gördü.
➔Mala yönelmeyi en başta şirketlerin stoklarını artırmasında, hammadde tedariğini güçlendirmesinde, otomobillerin yok satmasında, beyaz-kahverengi eşya ve mobilya gibi dayanıklı tüketim mallarına talep artışında görüyoruz. Bu durum hem büyümenin hem yüksek enflasyonun nedenlerinden birini açıklıyor.
KONUTTA VE BORSADA DÜNYA BİRİNCİLİĞİ
➔Yine paranın alım gücünü korumak için konut talebi arttı ve konut fiyatları ekim itibariyle yüzde 188’le rekor düzeyine yükseldi.
➔Konut fiyat artışı bakımından Türkiye dünyada ilk sıradaki yerini korudu.
➔Arsa, arazi gibi konut dışı gayrimenkul satışları da rekor sayıya çıktı.
➔Türkiye’nin dünya birinciliğine 2022 yılında borsanın performansı da eklendi. BİST İstanbul dolar bazında yüzde 109’luk performansı ile dünyanın en çok kazandıran borsası haline geldi.
➔Üstelik bunu yabancıların satıp gitmesi ve borsadaki paylarını 10 puan düşürmesi karşısında tamamen yerli yatırımcıların alımlarıyla gerçekleştirdi.
ENFLASYON ÖNCE DÜŞECEK AMA…
➔2023 yılına damga vuracak gelişme ise seçimler olacak. Seçimlere yönelik beklentiler ekonomik gidişi, faaliyetleri, kararları belirleyecek. Ankara nazarında ekonomi değil siyaset en ön planda olacak.
➔Gelecek yıl enflasyon baz etkisi yanında döviz kurundaki istikrarın sağlanması sayesinde düşecek. Bu düşüşle enflasyon muhtemelen yüzde 84.5 düzeyinden yüzde 40’lı rakamlara inecek.
➔Yılın ilk yarısındaki enflasyon düşüşü ikinci yarıda durabilir, hatta kısmen yükseliş bile olabilir. Çünkü ikinci yarıda hem baz etkisi zayıflayacak hem de seçim öncesi yapılmayan kamusal zamlar kısmen realize edilecek.
➔Bu yıldan gelecek yıla sarkacak bir gelişme de negatif faizlerin varlığı, buna bağlı mala yatırımın devam etmesi, gayrimenkul ve hisse senedi piyasasına yönelimin sürmesi olabilir.
➔Krediler yeni yılla birlikte açılıyor. Hem çeşitli KGF kredileri gündeme geliyor hem de EYT düzenlemesi çerçevesinde ödenecek kıdem tazminatları ve emekli maaşları ile tüketim ve tasarruflar artacak.
➔Çalışmayı bırakacak EYT’lilerin yerine yeni istihdam edileceklerin de tüketime katılacak olması ayrı bir ekonomik canlılık yaratacak.
BÜTÇE AÇIĞI BÜYÜYEYECEK, CARİ AÇIK KÜÇÜLECEK
➔Ancak emeklilerin sayısının bir yılda 2.2 milyon artması bütçe üzerine yeni yük de bindirecek. Diğer seçim yatırımları ile büyüyecek bütçe açığı aynı zamanda parasal genişleme sonucunu doğuracak.
➔Bütçe açığı büyürken muhtemelen cari açık düşmeye başlayacak. 2022 yılını 50 milyar dolara dayanan bir açıkla biterken bunda 96 milyar dolarlık yıllık enerji ithalatı faturasının payı büyük. Gelecek yıl enerji fiyatlarındaki gevşemeye bağlı olarak açığın azalması bekleniyor.
➔Turizm gelirleri açısından iyi bir yıl geçirdik. Özellikle ikinci yarıdaki canlanmanın 2023’te de sürmesi bekleniyor.
➔Turizmi hem 2022’de hem 2023’te döviz gelirlerine, istihdama ve büyümeye en güçlü katkıyı veren ve verecek olan sektör diye tanımlayabiliriz.
BÜYÜME NEDEN İVMELENECEK?
➔Büyüme yılın ikinci yarısında düştü ve son çeyrekte iyice zayıfladı. Bunda kredi kısıtlamaları ve halkın alım gücünün düşmesi önemli rol oynadı.
➔Buna göre 2023’te büyüme hızlanarak yüzde 5 dolayına çıkacak. Çünkü asgari ücrete yapılan zam, emekli maaşlarında yapılacak iyileşme, emekli olacak 2.2 milyon kişinin alacağı tazminat ve emekli maaşlarıyla tüketime katılmalarından dolayı yurtiçi talep canlı kalacak.
➔Kamu harcamaları da seçim öncesinde büyümeye destek verebilir. Kamuda işe alımlar zaten hızlandı. Emekli olacakların yerine de yeni işe alımlar olacak. İstihdam artışı her zaman ekonomik canlılık yaratır.
➔Bizzat seçim faaliyetleri belli bir ekonomik canlılık sağlıyor zaten. Programda yer alan yüzde 5.5 büyüme etrafında bir gerçekleşme pekala mümkün olabilir.
➔Yılın ikinci yarısında ise öyle çok güçlü kemer sıkma önlemlerinin devreye girmesini siyasi nedenlerden dolayı beklemiyorum.
➔Çünkü genel seçimleri kazanacak olan taraf aynı zamanda 9 ay sonra yapılacak yerel seçimleri de almak isteyecektir.
➔Dolayısıyla seçim ekonomisi uygulamaları azalarak da olsa yılın ikinci yarısında sürmesi ihtimal dahilindedir.
➔Bu çerçevede asıl radikal ekonomik programın 2024 yerel seçimler sonrasında uygulanması siyasi iktidar açısından en elzem olanıdır.
➔Tabi ki o zamana kadar mevcut durumu sürdürebilirse.
