Bu kış doğalgaz kesilecek mi?
İstanbul Sanayi Odası’nın aylık meclis toplantısında enerjide bu kışın nasıl geçirileceği masaya yatırıldı. Enerji uzmanları Doç.Dr. Sohbet Karbuz, Mehmet Öğütçü, Cüneyt Kazokoğlu, Ali Arif Aktürk, Haberturk yazarı ve yorumcu Gökhan Şen’in katıldığı panelde, konuşmacılara göre işler iyi gitmiyor, bu kış çok zor geçecek. Özellikle Avrupa kıtasında hem doğalgaz fiyatları çok daha yükselecek hem de enerji ikmali yeterince yapılamayacak.
➔ Türkiye’de ise seçim öncesine denk geldiğinden dolayı hanelere yönelik doğalgaz zammı pek beklenmiyor ama sanayi doğalgazında ayarlamalar olabilir.
➔ Panelde yanıtlanan en kritik soru ise bu kış doğalgaz kesintisinin olup olmayacağıydı. Malum en pahalı enerji olmayan enerjidir. Uzmanlar ve özellikle eski Botaş Doğalgaz Daire Başkanı Ali Arif Aktürk’e göre, Türkiye’nin kışı kesinti olmadan atlatabilmesinin birden çok koşulu var.
KESİNTİ OLMAMASI NEYE BAĞLI
1-Türkiye’de doğalgazın kesilmemesi öncelikle İran’dan gelen gazın akışına bağlı. İran’dan alınan doğalgazın kesilmemesi de, bu ülkede gaz talebinin artmamasına bağlı. İran Türkiye’nin iki katı doğalgaz tüketiyor. Kışın en şiddetli döneminde kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak Türkiye’ye gönderilen gazı kesiyorlar. Rusya’dan alınan gazın da şebekesi olmadığından Güneydoğu’ya ve bazı bölgelere gaz ulaştırılamıyor.
2-Sübvansiyonlardan dolayı BOTAŞ’ın 200 milyar liraya ulaşan zararı devlet tarafından karşılandı. Eğer BOTAŞ bir aşamada temerrüde düşerse doğalgazda kesinti olur. Seçim öncesi dönemde doğalgaza zam yapılamayacağından yurt dışında artan fiyatlardan dolayı BOTAŞ’ın zararı büyüyebilir. Artan bu zararın finansmanı garanti altına alınmalı, kaynak bulunmalı.
3-Yakın tarihte sıvaştırılmış doğalgaz LNG ihalesine çıkıldı. Teklif gelmedi. Çünkü şu anda ABD LNG’de yok satıyor. Uluslararası sularda taşıma yapan 700 tanker dolu, bulmakta zorluk var. Bu kış zor geçecek. Kış dönemine spot LNG bulabilirsek kesinti olmaz, bulamazsak olur.
4-Kesintiler ayrıca kışın sert geçip geçmeyeceğine de bağlı.
5-Şu anda Avrupa doğalgaz fiyatları MW saati 300 euroyu aştı. Covid kapanmalarında Çin’in doğalgaz talebi yüzde 15 düştü. Çin’in talebi düşmeseydi 278 euro olan fiyatlar bile bedava kalırdı. Bundan sonra Çin LNG açılır ve alımlarını hızlandırırsa kışın gaz kesintileri olabilir.
6-Avrupa’nın hedeflediği yüzde 15 tasarruf sağlanıp sağlanamayacağı yine kışın kesintilerin kaderini belirleyebilir.
7-Panele Paris’ten online katılan Akdeniz Ülkeleri Enerji Şirketleri Birliği Petrol ve Gaz Direktörü Doç.Dr.Sohbet Karbuz “Rüzgarda sonbahar ve kışta beklenen verim olmazsa Avrupa gaz fiyatları Gazprom’un iddia ettiği gibi 4 bin dolar düzeyini görebilir” dedi.
ÇÖZÜM KUZEY AKIM-2’NİN AÇILMASIDIR
➔ Doç. Dr. Sohbet Karbuz Avrupa’da doğalgaz fiyatlarının 277 dolarla rekor seviyelere çıktığını, fiyatları hızla düşürebilecek tek bir etkenin bulunduğunu belirtti. Sohbet Karbuz sözlerini şöyle sürdürdü:
➔ “Bu da Kuzey Akım-2 doğal gaz boru hattının açılmasıdır. Hat, gaz akışına müsait fakat AB ve ABD bu hattın açılmaması için her türlü yaptırımı uyguluyor.
➔ Şu anda Avrupa’daki enerji krizinin nedeni varlık içinde yokluktur. Enerji politika yapıcılarının basiretsizliği tüm gelişmelerin üzerine eklendi, şu anda gidişat iyi gözükmüyor.
➔ Yeşil Mutabakat, AB için yeni bir hikaye ve AB’yi yeniden ayağa kaldırma planıdır.
➔ Net sıfır karbonun maliyeti nedir, düşünüldü mü hiç. Bunun için yıllık 10 trilyon dolar yatırım gerekiyor. Bu dünya milli gelirinin yüzde 10’udur. Parası olan verir de olmayan ne yapacak?
➔ Fosil sömürüden yeşil sömürüye mi gidiyoruz ne?”
➔ Ali Arif Aktürk’e göre de Kuzey Akım-2 açılırsa şu anki fiyatlar dörtte bir düzeyine iner.
ENERJİ MİLLİ GÜVENLİK SORUNUDUR
➔ Türkiye’nin enerjide yüzde 75 oranında dışa bağımlılığına işaret eden ve “önemli olan enerji ikmal güvenliğidir” diyen Mehmet Öğütçü şunları söyledi:
➔ “Bu bir milli güvenlik sorunudur. Siyaset üstü bir milli politika olmalıdır. Sepet dengeli olmalı. Türkiye’nin enerji, dış politika ve güvenlik politikaları çatışıyor. Çok tutarlı, dik ve güvenilir politikalar uygulanması lazımdır. Stratejik bir aklın mutlaka olması gereklidir.
➔ Dünyada halen yüzde 81-83 enerji fosil yakıtlardan geliyor. Yeni bir enerji arzı mimarisi olacak. Yeşil yakıtlara geçilecek ama bu devrimci bir geçiş olmayacak, evrim şeklinde olacak.”
➔ Ali Arif Aktürk de bu konjonktürde yeşil enerjiye geçişin en az 10 yıl erteleneceğini söyledi.
ENERJİ KRİZİ SİYASALLAŞTI
➔ Enerji panelinin öncesinde konuşan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan da, Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve Rusya’nın Avrupa’ya gaz sevkiyatını azaltması sonucu, Avrupa’da tam bir enerji krizinin yaşandığını söyledi.
➔ Bahçıvan, “Zorlu geçmesi beklenen önümüzdeki kış döneminde sanayide enerji kesintisinin, bir daha ilk akla gelecek çare olmaması en büyük beklentimizdir” diye konuştu.
➔ “Yaşanan krizin ana nedenlerinden biri de son yıllarda enerji sektöründeki yatırımların azalması” olduğuna dikkat çeken Bahçıvan şöyle devam etti:
➔“Yakın geçmişe baktığımızda,1980’lerden başlayarak hızla özelleştirilen enerji sektörünün, sabit yatırım üzerinden kâr etmeye çalıştığını ve kapasite artırmadığını görüyoruz.
➔ Bununla birlikte bankaların fosil yakıtlı santrallere kredi vermekte isteksiz davranması da arama ve yatırımlara ket vuran önemli bir faktör oldu.
➔ Uluslararası Enerji Ajansı’nın verilerine göre, 2022’de enerji yatırımlarının ağırlıklı bir şekilde temiz enerji olmak üzere yüzde 8 artarak 2,4 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.
➔ Ancak bu yatırımların ne geleceğin beklentilerini ne de günümüz enerji krizini karşılamaktan oldukça uzakta olduğu bir gerçek.
➔ Rusya’ya yönelik uygulamaya konan ekonomik ve finansal yaptırımlara karşılık Rusya da gazı bir koz olarak kullanmakta. Bu şekilde siyasallaşan enerji krizinin, önümüzdeki dönemde toplumsal yükleri artıracağı da kaçınılmaz görünüyor.”
