Değişmekte olan atmosfer
Son günlerde ortalık yine karışık. Atmosferi kara bulutlar kaplıyor gibi. Dünyada da Türkiye’de de finansal piyasaların bozulması hızlandı. Türkiye’nin negatif ayrışması ise kendine özgü sorunlarından kaynaklı.
➔ Dünyadan başlayalım. JP Morgan ve Goldman Sachs gibi dünya devi bankaların geçen hafta uyarıları vardı. “Eşi benzeri görülmemiş bir durum ve kusursuz bir kasırga yaklaşıyor” gibi sert ifadelere son yılların en etkili aktörü Elon Musk da “içimde çok kötü bir his var” açıklamasıyla katıldı.
➔ Dünyada enflasyon beklentileri yukarı, buna karşılık büyüme oranları aşağı revize ediliyor. Dünya enflasyonu ortalama yüzde 8.8 beklenirken, Dünya Bankası büyümenin yüzde 2.9’a ineceğini tahmin etti.
➔ Yakında IMF benzer bir revizyona gidebilir. Yüzde 6.1’lik artıştan yüzde 3’ün altına gelen ve yarı yarıya düşen büyüme söz konusu.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’İN KAOS BEKLENTİSİ
➔ Dün Ukrayna Savaşı’nın etkileri konusunda hazırlanan raporu açıklayan Birleşmiş Milletler’in Genel Sekreteri Antonio Guterres “Savaşın gıda güvenliği, enerji ve finans üzerindeki etkisi sistematik, şiddetli ve hızlanıyor. Savaş, eşi benzeri görülmemiş bir açlık ve yoksulluk, sosyal ve ekonomik kaos getiriyor” uyarısında bulundu.
➔ Dünya pandeminin etkisinden kurtulurken henüz tedarik zincirleri kurulamadığı gibi, bu zincirden bir büyük parça olarak Rusya koptu. Yeniden ne zaman kurulur belli değil ama yakında olamayacağını söylemek mümkün.
➔ Çünkü Rusya-Ukrayna savaşı ve bunun karşılığında Batı’nın Rusya’ya ambargosu tedarik zincirini temelli kıldı, 30 yıldan beri devam eden süper küreselleşme dönemini de bitirdi.
ECB FAİZİ NİYE ARTIRIYOR?
➔ Piyasaların kısa vadede korkusu ise ABD’de açıklanacak enflasyon rakamları ile merkez bankalarının bu hafta ve gelecek hafta alacağı faiz kararları.
➔ Bugün Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) toplantısı yapılacak. Faiz artırımlarının net işaretini vermesi beklenen bu toplantının ardından temmuz ve eylülde artırımların gelmesi bekleniyor.
➔ ECB’nin yıl sonunda en azından yüzde -0.50 düzeyinde bulunan negatif faiz bölgesinden çıkması amaçlanıyor. Bu yıl için ECB’den 125 baz puanlık faiz artırımına gideceği tahmin ediliyor.
➔ Bu faiz oranının yüzde 8.1 düzeyine çıkan enflasyona çare üretilmesi zor. Ekonomide durgunluk beklendiğine göre faiz oranları neden yükseltiliyor ve parasal genişleme tersine döndürülüyor?
➔ Belki de asıl amaç önümüzdeki kış mevsiminde yaşanacağına yüksek olasılık verilen resesyona karşı kullanılabilecek bir faiz ve para politikası aletine sahip olmaktır. Yoksa elde avuçta bir şey yok.
➔ Bir yanda resesyon beklentileri ve enerji krizi, diğer yanda yükselecek faizler ve parasal genişlemenin durdurulmasıyla Avrupa finansal piyasalarının dalgalanacağı beklenebilir.
ABD’DE VOLCKER ŞOKU KORKUSU
➔ Yarın açıklanacak ABD mayıs verileriyle yüzde 8.3’e çıkmış yıllık enflasyonun pek değiştirmesi beklenmiyor. Ancak dün Hazine Bakanı Yellen “Yüzde 8.3 enflasyon kabul edilemez” dedi.
➔ Kabul edilmeyen yüksek bir enflasyon karşısında yapılacaklardan korkulması piyasalara satış getiriyor. Güçlü gelen tarım dışı istihdam verisi ardından yarın enflasyon açıklanacak ve gelecek hafta Fed’in faiz toplantısı yapılacak. 50 baz puan artış fiyatlandı da, açıklamalarda ne sürpriz olacak, şok nereden gelecek diye bakılacak.
➔ 1980 yılında yüzde 14.76’ya yükselen enflasyona karşı faizi yüzde 21.5’e çekerek şok etkisi yaratan geçmişin efsane Fed Başkanı Paul Volcker’ın adıyla anılan “Volcker şoku” sesleri ABD’de yeniden yükseliyor. Bu ekolün başını eski Hazine Bakanı Lawrence Summers çekiyor.
➔ Fed başkanlığına ikinci defa atanan Volcker yıllar sonra Başkan Reagan ve danışmanı James Baker ile gizli bir toplantı yaptıklarını belirtip, “Baker’in kendisine başkanlık seçimini kazanana kadar faiz artırmaması konusunda baskı yaptığını” açıklamıştı. Volcker görevinin ikinci dönemini tamamlamadan 1987 yılında istifa etmek zorunda kalmıştı.
➔ Bu korkular yanında yüklü hazine itfaları ve ihalelerinin öncesinde ABD 10 yıllık tahvil faizi yeniden yüzde 3’ün üzerine attı kendini. Borsalarda ve emtiada dalgalanma sürüyor. Petrol fiyatları yaz dönemine özgü yükseliş eğilimine başlamış olabilir.
TÜRKİYE’DE OLANLAR
➔ Dünya karışıkken, Türkiye’de önce mayıs ayı dış ticaret verisinde petrol ithalatı şokunu yaşadık. 5 aylık enerji ithalatı geçen yıl 15 milyar dolar iken, bu yıl 40 milyar dolara yükseldi.
➔ Geçen yılı 51.6 milyar dolarlık enerji ithalatıyla bitirmiştik. Enerji fiyatlarının bu düzeylerde kalması halinde yılı 100 milyar dolarlık bir faturayla tamamlayabiliriz demek.
➔ İkinci açıklama enflasyondu. Mayıs rakamı beklenenin altında açıklandı ama yıllık yüzde 73.5’a çıktı. Ancak tüketici enflasyonunda sepet içindeki madde fiyatlarının gizlenmesi geleceğe yönelik hiç de iyi işaret vermedi. Güvensizliği derinleştirdi.
➔ Hafta başlarken Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan “Kimse bizden şunu beklemesin, bu iktidar faiz artırmayacaktır, tam aksine biz faizi düşürmeye devam edeceğiz” açıklaması geldi.
➔ Haftanın ilk gününde Tofaş’ın en çok ürettiği modellerinden Fiat Doblo’yu eşit paylı yabancı ortağın İspanya’daki fabrikasına devredeceği duyuruldu.
➔ 2000 yılından beri yerli bir model olarak geliştirilip üretilen ve 1.5 milyon civarında ihraç edilen Fiyat Doblo için alınan kararın nedeni henüz netleşmedi. Ancak pozitif bir gelişme olmadığı açık.
CDS PRİMİ REKORDA
➔ İçeride ve dışarısındaki siyasi, ekonomik ve piyasa karışıklığı etkisi en çok TL’nin değerinde ve Türkiye risk primini yansıtan CDS’ler üzerinde gösterdi. Borsa iyi giderken dün yüzde 4 düşüşle bu kervana katıldı.
➔ Dolar mayıs ayını 16.37 TL’den kapatmışken 8 Haziran itibariyle 17.20 TL’ye çıktı. Bir haftalık artış yüzde 5’i buldu.
➔ 5 yıllık Türkiye CDS’inin risk primi mayıs sonunda 713.60’tan dün 764.24’e yükseldi. Buradaki artış yüzde 7 düzeyinde. Küresel kriz sırasında 24 Ekim 2008’de 835.01 puanla rekor kıran CDS primi şimdi 764.24 ile en yüksek ikinci düzeyine vardı.
-Hava içeride de, dışarıda da hızla kötüleşiyor. Atmosfer hızla değişiyor ve uyarılar arka arkaya geliyor. Haydi hayırlısı.
