'Büyük istifa' dalgası
Pandemi kış mevsimi nedeniyle şiddetini artırsa da, öldürücülüğü omikron varyantıyla daha düşük seyrediyor. Varyantın kitle bağışıklığına yol açarak Covid’i mevsimsel bir hastalık haline getirebileceği ihtimali dillendirilmeye başlandı.
Bazı ekonomilerde kısmi kapanmalar uygulansa da önceki iki yılın büyük korkusu yok. Pandeminin dünya ve küresel ekonomi için domino edici özelliği azalmış durumda.
Bunun yerini ise enflasyon ve enflasyona karşı merkez bankalarının vereceği tepkinin finansal piyasalar ile ekonomiler üzerinde yaratacağı etkiler aldı.
AKUT SORUN ENFLASYON
➔Buna karşılık küresel enflasyon sorunu gündeme geldi. ABD tüketici enflasyonu yüzde 7 ile son 40 yılın en yükseğine çıktı. Fed’in kararları için baz aldığı çekirdek enflasyon verisi yüzde 5.5’e yükseldi.
➔Enflasyonda hedef yüzde 2 ve bunun biraz üzerine çıkmasına geçici süreyle tepki verilmeyeceği daha önceden açıklandı. Nereden bakılırsa bakılsın hedefin 2 katından fazla bir gerçekleşme söz konusu.
➔Yılın ilk yarısı itibariyle enflasyonda düşüş beklenmiyor. İkinci yarısında ise küresel tedarik sorunlarının çözülmesine bağlı bir iyileşme beklentisi var.
➔Ancak önce ilk yarının nasıl yaşanacağını bir görelim. Yükselmekte olan enflasyon ABD’nin olduğu gibi, küresel ekonominin de akut sorununa dönüştü.
BÜYÜK İSTİFA DALGASI
➔Pandeminin bozduğu istihdam piyasası bir yandan giderek düzelirken diğer yandan giderek değişiyor.
➔Önce düzelen taraftan başlayalım. ABD’de tarım dışı istihdam aralık ayında yalnızca 199 bin artış gösterdi. Ancak beklenti 400 bin seviyesindeydi. İşsizlik oranı ise aynı dönemde yüzde 3.9’a gerileyerek tam istihdam seviyelerine yaklaştı.
➔Bozulan tarafta ise ülke çapında pek çok sektörde hala binlerce, hatta milyonlarca açık pozisyonun olduğu ve insanların iş aramaktan vazgeçtiği gerçeği var. İşsizlik oranı pandemi öncesi dönemin de altına inerken, istihdam edilenler 3.6 milyon kişi azaldı. ABD’de 152.5 milyon kişi çalışırken sayı 148.9 milyon kişiye indi.
3 NEDEN ETKİLİ
➔Dolayısıyla mevcut işsizlik oranın yüzde 3.9’a gerilemesi hikâyeyi tam anlatmıyor. İstifa dalgasında üç neden etkili görünüyor.
➔Pandeminin çalışanlar üzerindeki negatif etkisi olduğu bir gerçek. İnsanlar çalışmayı, kazanmayı, yaşamayı ve hayatı yeniden sorguladıkları bir süreçten geçti. Daha az çalışma daha çok yaşama eğilimi ağır basmaya başladı.
➔Covid ve karantina döneminde yapılan kamusal yardımlar ile dağıtılan çekler, hane halkının bir kısmının asgari geçimini sağlarken, bir kısmının tasarruflarını artırdı. Tasarruf artışı hayatı yeniden sorgulamayla çakışınca istifalara yol açtı.
➔Finansal piyasa kazançları çok arttı. Paranın bol ve faizinin en düşük düzeylerde olması, pandemi döneminde bol zaman bulunması, paradan para kazanmayı yaygınlaştırdı. Finansal piyasalardan kazançların artmasının verdiği güvenceyle işten ayrılmalar da arttı.
AZALAN GÖÇÜN ETKİSİ
➔İstihdam piyasasında oluşan bu açıkta Trump döneminde getirilen göçmen yasağı nedeniyle ülkeye çok az sayıda göçmenin kabul edilmesi de etkili. Geçen sene ülkeye yalnızca 500 bin göçmen geldi. Ülke nüfusu da 2021’de yalnızca yüzde 0.1 arttı ve 1937 yılından bu yana en düşük seviyede kaldı.
➔Bütün bu nedenlerle ABD’de istifalar 4.5 milyon ile rekorda. 10 milyonu geçen sayıda da açık iş ilanı yani eleman arayışı var.
➔Sonuç ise ücretlerin artırılmasına çıkıyor. ABD’de ücret artışları yıllık yüzde 4.7 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Ücret artışı da enflasyonist beklentileri besliyor.
➔JP Morgan CEO’su Jamie Dimon “İstihdam piyasası hayatımda hiç görmediği kadar büyük bir baskı altında. İşçi maaşları sürekli artıyor ve bu büyük bir sorun. Ancak bununla baş etmek zorundayız” dedi.
FAİZ ARTIRIMLARI
➔Bütün bu gelişmeler Fed’in yapacağı parasal genişlemeyi azaltmayı öne çekti, faiz artımlarını da. Hatta son günlerde faiz artışı sayısını da artırdı. Fed’in söylemleri de, piyasaların beklentileri de artık bu yıl için 4 faiz artışının yapılacağı yönünde yoğunlaştı.
➔Bu olasılıklar piyasalarca “Fed enflasyon geçici diyerek yaptığı ilk hatayı şimdi de dört faiz artışı ve bilanço azaltma operasyonu borsaları düşürmez diyerek ikiye katlamak üzere” diye de yorumlanıyor.
➔Bilanço küçültme programı ise temmuzdan itibaren yürürlüğe gireceği tahmin ediliyor. Ancak henüz negatif gölgesinin piyasaların üzerine düşmediği belirtiliyor.
➔Beklenti ve gelişmelerin kendini gösterdiği alan ise tahvil piyasası. Dünyanın risksiz faiz olarak kabul ettiği ABD 10 yıllık faizleri hafta başında yüzde 1.808 ile 2 yılın en yükseğine çıktı. 2 yıl ABD tahvilinin faizi ise daha sert yükseldi %0.7341’den 0.9229’a arttı.
★★★
Tatlı kar döneminin sonu
➔Küresel piyasalara yeni yıldan itibaren dağlanma ve satış getiren nedenlerden biri enflasyon, diğeri faiz artırımı ise üçüncüsü de şirket karlarının azalma ihtimali. Hepsi de birbirine zincirleme bağlı. Enflasyon artışı faiz artırımını ve sıkı para politikasını tetikliyor. Bunun sonucu şirket karları normale dönüyor.
➔ABD’de bilanço dönemi başlayacak. Açılışı yarın JPMorgan, Citigroup ve Wells Fargo yapacak. Ancak karların yüksek artışının sürüp sürmeyeceği soru işareti.
➔Bol para politikalarının rüzgarıyla S&P-500 şirketleri geçen yılı yüzde 49.7’ye varan rekor kâr artışlarıyla kapadı. Kar artışı S&P-500 Endeksi’nin piyasa değerini yüzde 27’lik yükselişle 40.3 trilyon dolara taşıdı.
➔Yatırımcılar tapering ve faiz artırım politikalarıyla artık tatlı kâr döneminin sona ereceğini biliyor.
Reuters’ın tahminine göre geçen sene S&P-500 şirketlerinin yüzde 49.7’lik kâr oranları bu yıl yüzde 8.4’e düşecek. Bu gelişme şüphesiz sadece S&P-500’ün piyasa değerini değil pek çok göstergeyi de etkileyecek.
➔Belki bu çeyrek değil ama özellikle ikinci çeyrek itibariyle şirket bilançoları oldukça farklı bir hikâye anlatmaya başlayabilir.
➔Yeni yılla birlikte dünya piyasaları beklendiği gibi oldukça çalkantılı bir sürece girdi. Bol para döneminde fazlasıyla kabaran pek çok hisse senedinde “köpük” yavaş yavaş alınıyor gibi.
➔Bu eğilimin yıl boyunca devam ederek endeksleri “tatlı hayat” ortamından “gerçek dünya” şartlarına indirmesi beklenebilir.
