Büyüme rekora çıkarken dış açık mı geriledi?
İhracat 2021 yılını 225.4 milyar dolarla rekor kırarak kapattı. Ticaret Bakanlığı’nın öncü aralık ayı verilerine göre yıllık artış yüzde 33 ile 2000’lerin en yükseği. İlk kez de 200 milyar dolarlık sınır aşılıyor.
Ancak geçen yılı diğer yıllardan ayıran iki farklı gelişme daha vardı.
➔ Biri ithalatın da rekor kırmasıydı. İthalat yüzde 24 artışla 271.4 milyar dolara çıkarak şimdiye kadar en yüksek düzeyine vardı.
➔ İkinci gelişme de ithalat rekoruna karşılık, dış ticaret açığının rekor kırmaması ve makul artış düzeyinde kalmasıydı. Böyle bir yılda yüzde 8 gerileyen dış ticaret açığı 46 milyar dolara indi.
➔ Üstelik 2021 yılında sattığımız mallar daha ucuz, satın aldıklarımız daha pahalı olmasına ve dış ticaret hadleri aleyhimize dönmesine karşılık böyle bir sonuç elde edildi.
➔ Dahası 2021 yılında iç pazar çok canlıydı, ekonomi yüzde 10 civarında büyüyordu. Büyümenin ithalatı ciddi oranda artırdığı da bir gerçek.
ENERJİYE 50 MİLYAR DOLAR
-Bizim ithalatımızın yüzde 90’ını yatırım malları ve ham maddelerden oluşur. En büyük kalemleri de enerjidir, demir çeliktir, kimyasallardır. Fiyatları da 2021’de ciddi oranda arttı.
➔ 2021’de sadece enerji fiyatları yükselmedi, ithal ettiğimiz enerji miktarı da arttı. Bu nedenle enerji ithalatı yüzde 75 artarak 50.5 milyar dolara yükseldi. Sadece bu kalemde 21.5 milyar dolarlık artış meydana geldi. Zaten enerji hariç tutulduğunda toplam ithalat artışı yüzde 16’ya iniyor.
➔ Demir çelikte küresel fiyatlar katlandı gibi. Bu kalemde 12 milyar dolarlık artış var.
➔ Bütün bunlara rağmen ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 83’e ulaşarak 2000 sonrasının en iyi ikinci yılını yaşadı. İlki yüzde 86 ile 2019 yılındaydı. Nedeni 2018’de yaşanan devalüasyonun ihracata getirdiği doping ve iç pazardaki durgunluktu.
➔ 2021’de ise yıllık ortalama olarak dolar kuru yüzde 27 arttı ve devalüasyon 2018 boyutuna vardı. Sonuçta kurun düzeyi, ithalat ve ihracatta fiyatın düzeyini belirliyor. Yüksek kur, ihraç etmeyi kârlı, ithal etmeyi kârsız hale getiriyor.
İTHALATA İNCE AYAR İŞE YARADI
➔ Dış ticaret açığının düşük kalmasında ithalat tarafında yapılan ince ayarlar da etkili. Rekor kırmasına karşılık detaylar üzerinde çalışmanın önleyici sonuçları olmuş.
➔ Yoksa 271 milyar dolarlık ithalatın 300 milyar dolara dayanması, dış ticaret açığının 20-30 milyar dolar daha yüksek çıkması söz konusuydu.
➔ Altın ithalatına getirilen kısıtlamaların etkisiyle turizmin canlandığı bir yılda altın ithalatını yüzde 73 geriledi. Dünyada altın fiyatlarındaki düşüş de, yatırım amaçlı altın ithalatı sınırladı. Elimizde 11 aylık rakamlar var. Geçen yıl 24.4 milyar dolar olan altın ithalatı bu yıl 6.6 milyar dolara indi. Buradan 18 milyar dolarlık bir ithalat tasarrufu elde edildi.
➔ Otomobillerin vergilerinin çok yükseltilmesi ve fiili durumda ithal otomobillerin daha yüksek vergilenmesi ithalatı frenledi. Dünyada otomobil fiyatlarının yaklaşık yüzde 30 arttığı bir yılda Türkiye otomotiv ithalatı 3 milyar dolarlık artışla 25 milyar dolara çıktı. Burada adet bazında düşüş söz konusu.
➔ Yüksek kurun ithalat üzerinden pahalılık yaratarak alım gücünü düşürmesi ve büyüme hızını aşağı çekmesi beklenir. Bu aynı zamanda ithalat gereğini dizginlerken, cari açığı da düşürür. Hatta cari açığı fazlaya da döndürür. Ama ne kadar süreyle?
★★★
Günün sorusu şu: Dış kaynak akışı başladığında cari açık konusunda aynı disiplini gösterebilecek miyiz?
Cevap: Enflasyondaki kazanımları harcadığımıza göre cari fazla versek bile, bunun kalıcı olmasını beklemem.
