Nasıl Danimarka olunur?

Ayşe ÖZEK KARASU/ GAZETE HABERTÜRK-PAZAR

Senatör Bernie Sanders’ta Avrupalı sosyal demokrat tipi yok değil. Nitekim ruhu da öyle. Amerikan başkanlık yarışında Demokrat Parti’nin aday adayları daha sahaya çıktığı ilk gün kendini “demokratik sosyalist” ilan etti. “Seçmen bu kimlikten korkmaz mı?” sorusuna da “Demokratik sosyalizmin ne olduğunu bildiğimiz sürece hayır” cevabını verdi.

Demokrat adayların TV tartışmasında, “Danimarka, İsveç ve Norveç gibi ülkelere bakmalıyız, çalışanlar adına yaptıklarından ders çıkarmalıyız” diyerek ilk çıkışını yaptı Sanders. “O ülkelerde sağlık hizmetleri ve üniversiteler bedava. Oralarda çok çok zengin olmak zordur ama çok çok yoksul olmak da zordur” diye ekledi. Kampanyanın ilerleyen günlerinde de, ABD Başkanı seçildiği takdirde gerçekleştireceği siyasal devrime model olarak sık sık İskandinav ülkelerini örnek gösterdi.

Hatta, Demokrat Parti’nin başa güreşen adayları Hillary Clinton ile Bernie Sanders, sanki Danimarka’da siyasi yarışa girmiş gibi bir hava bile oluştu. TV tartışmasında Hillary, “Ben de Danimarka’yı çok seviyorum. Ama burası ABD ve bizim işimiz kapitalizmin aşırılıklarını dizginlemek” dedi.

Böylece İskandinavya, Amerikan medyasında “vaat edilmiş topraklar” muamelesi görmeye başladı. Herkes, siyasi eğilimine göre bir ucundan tuttu meseleyi. Kimisi Danimarka’nın Irak işgaline destek verdiğini hatırlatarak, ABD’de sosyal ve siyasal değişime model ülke olamayacağına hükmetti. “Sosyalist ütopya için Danimarka en berbat örnek” diye yazanlar oldu. Yerinde bir görüş. Malum Danimarka, yakın zamanda sığınmacı masraflarını karşılamak için göçmenlerin ziynet ve paralarına el koydu. Ayrıca İsveç’in de beşikten mezara sosyal devlet anlayışından giderek uzaklaştığı, dolayısıyla Bernie Sanders’in hayalindeki İskandinavya’yı anlatmak yerine, ayakları yere basan örnekler vermesi gerektiği de vurgulandı.

ABD’nin kültürel nedenlerle asla Danimarka olamayacağına dair uzun analizler de yayınlandı. Bir kere bu ülkede sosyal refah, yüksek vergilerle sağlanıyor. Vergi gelirleri ABD’deki oranın 2 katı. Ayrıca ABD’nin çokkültürlü devasa nüfusuna karşılık, Danimarka nüfusu homojen küçük bir ülke vs.

Ama en fazla Danimarka Başbakanı Lars Lokke Rasmussen alındı “sosyalist” sözüne. Merkez sağ hükümetin başındaki Rasmussen, Sanders’i şöyle düzeltti; “Amerika’da bazıları kuzey modelini, bir çeşit sosyalizmle bağdaştırıyor ama Danimarka sosyalist bir devlet değildir. Bizde plan ekonomisi değil, piyasa ekonomisi geçerlidir” dedi.

İSVEÇ’İN POZİSYONU

Cumhuriyetçi Parti’nin aday adayları da İskandinavya geyiğini diline doladı. Konularla ilgisiz ya da bilgisiz şekilde. Örneğin Iowa önseçimini kazanan Ted Cruz, Donald Trump’ın seçim sonrası hırsla attığı tweet’lere, “Bu adam başkan olursa bir sabah kalkıp Danimarka’ya atom bombası da atar” diye cevap verdi. Nasıl bir alaka kurduysa!

Bilgisizlik dozu da iyice açığa çıktı. Cumhuriyetçi adaylardan Marco Rubio, “Ondan çok iyi başkan adayı olur ama, İsveç’e” diye aklı sıra Bernie’yle dalgasını geçti. “İsveç’te başkanlık değil, anayasal monarşi olduğu” hatırlatılsa da, Rubio aynı espride ısrar etti. “Bernie Sanders iyi bir insan ama, İsveçliler bana kızmış. Sözümü geri alıyorum. Ondan kimseye iyi başkan olmaz” şeklinde çevirdi lafı.

Gerçekten de İsveç cephesi Bernie’nin aşkına karşılık vermiyor. En azından feminist bağlamda ibre Hillary’den yana. İsveç Dışişleri Bakanı Margot Wallström, geçen gün Christiane Amanpour’a verdiği röportajda Clinton’ı desteklediğini açıkça ilan etti. Beyaz Saray için favorisinin Hillary olduğunu söyledi. Gerçi Wallström, İsveç siyaset sahnesini temsil bakımından tartışmalı bir figür. “Feminist dış politika” diye tanımladığı siyaset, içeride ve dışarıda pek makbul görülmüyor. Her fırsatta İsrail hükümetini eleştirdiği gibi, 2014’te göreve gelmesinden kısa bir süre sonra İsveç’in Filistin devletini tanımasını sağlamış bulunuyor.

Neticede, hangisi başkan adayı olacak, kararı İsveçli bakan değil, delegeler verecek. Iowa önseçiminde Hillary yazı turayla kılpayı öne geçti. Salı günü önseçim yapılacak New Hampshire’da ise son ankete göre Bernie yüzde 61’le önde, Hillary yüzde 30’da.