Birlikte fezaya gidelim!
İranlıların, Türkiye ile 'iş yapma isteği fezaya kadar uzandı'. Bir işbirliği anlaşmasına imza atmadan Türkiye'den gitmek istemeyen İranlılar, "Feza anlaşması imzalayalım" önerisi bile getirdi. Ancak olumlu yanıt alamadı
DEİK’e bağlı Türk-İran İş Forumu’nun yankıları sürüyor. İran Cumhurbaşkanı 1’inci
Yardımcısı Muhammed Rıza Rahimi’nin yanı sıra 30 şirketten 40 işadamı ve 20 kamu görevlisiyle çıkarma yapan İran heyetinin, Türk tarafına 20’nin üzerinde anlaşma teklifi
getirdiği öğrenildi.
Masaya konulan anlaşmaların sadece ekonomide değil, pek çok alanda işbirliği teklifi içerdiği belirtiliyor. Hatta İranlıların anlaşma imzalama isteği öyle boyutlara ulaştı ki,
“Uzaya birlikte çıkalım” önerisi bile geldi. ‘Feza Anlaşması’ ismiyle gelen öneriye göre, Türkiye ve İran uzay çalışmalarında işbirliği yapacak. Türk tarafı ise bu talebe yanıt vermedi. İran son olarak bu yılın başında uzaya içinde canlı hayvan bulunan roket göndermiş, yakın zamanda uzaya insan da göndereceğini açıklamıştı.
‘ÖZEL HESAP OLUŞTURALIM’
Foruma damgasını vuran konulardan biri de ABD ve AB’nin yaptırım uygulayacağı mesajı vermesi üzerine Türk bankalarının İran ile ticarette akreditif açmaktan kaçınmasıydı. Türk ihracatçılar, bu sıkıntının altını çizdi ve hatta bir çözüm önerisi de dile getirdi.
Türk ihracatçıların özellikle ağustos ayı başından bu yana giderek daha yoğun yaşadığı sorunun çözümü için ‘özel hesap’ çözümümasaya konuldu. Buna göre, İran’a yaptığı ihracata karşılık aldığı parayı Türkiye’ye getirmekte zorlanan ihracatçı, parasını Türkiye’nin İran’a yaptığı doğalgaz ödemesinden alabilecek. Bir başka deyişle, ihracatçının alacağı doğalgaz ödemesinden düşülecek.
HALKBANK’TA HESAP AÇILDI
Konuyla ilgili görüştüğümüz uzmanlar, bu yöntemin uygulanabilir olduğunu, hatta birkaç aydan bu yana yaşanan sorunların ardından İran’ın Halkbank’ta bir hesap açtığını dile getiriyor. Doğalgaz ödemesinin Halkbank’a yapılmasının ardından bu tutarın Türkiye’de ödemeler için kullanılabileceği, buna kimsenin engel olamayacağını vurgulanıyor. Ödemenin İran’a taşınmak istenmesi halinde ise bu işlemin Avrupa ülkeleri üzerinden yapılabileceği de verilen bilgiler arasında. Avrupalı bazı bankaların
ambargo uygulanan ülkelerle ceza ödemeyi göze alarak finansal işlemler gerçekleştirdiği biliniyor.
Özel hesap Turgut Özal döneminde de uygulanmıştı
Türk-İran İş Konseyi Başkan Yardımcısı Bilgin Aygül, İran ile yaşanan finansal sıkıntının aşılması için gündeme getirilen ‘özel hesap’ın Turgut Özal döneminde de
uygulandığını hatırlatarak, İran-Irak Savaşı süresince ambargolar devam ederken her iki ülkeyle de denkleşme hesabına göre çalışan özel hesaplar açıldığını belirtti. Aygül, bunun için karşılıklı hem hükümet hem de bankaların mutabık kalması gerektiğini kaydederek, şunları söyledi: “Son birkaç ayda yaptırımlar çok yoğunlaştı. Türkiye’de
de 7 banka yaptırıma maruz kalmamak için işlem yapmıyor, sonuçta uluslararası yaptırım var işin ucunda. Ancak Türkiye ile İran arasında güvene dayanan bir ilişki var, iki hükümet arasında iyi bir iletişim var. O nedenle bu sıkıntıların çok ciddi sonuçlara yol açacağını sanmıyorum. Şu anda zannediyorum yapılan ihracatın yaklaşık 3’te 1’i sıkıntı yaşıyordur, ama sıkıntı ödemede değil. Türk ihracatçı İranlıdan alacağını alıyor. İran’daki bankada duran paranın buraya gelmesinde sorun oluyor. Belki de bir şirket, bu parayı ülke içinde yatırıma, ödemesine yönlendirir, sorunu çözer. Onları hesaplamamız mümkün değil. Ama sonuçta ihracat hız kesmiyor. Beni günde 3 ihracatçı arıyor, ‘iş yapalım mı’ diye. Ben de ‘yapın’ diyorum, çünkü hükümet İran’a açık çek veriyor, iki ülke arasında ekonomik kriz yaşanacağını sanmıyorum.”
WSJ: Erdoğan, İran ile yakınlaşıp Türkiye’yi Batı’dan uzaklaştıracak
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, yaptırımlara rağmen İran ile ticaret hacminin beş yıl içinde üç kat artırılacağını söylemesi, yurt dışında dikkat çekti. Wall Street Journal Gazetesi’nde yayımlanan haberde Erdoğan’ın sözlerinin “muhtemelen Washington’un Türkiye’nin Batı’dan uzaklaştığı yönündeki kaygılarını daha da artıracağı” yorumu yapıldı.
Haberde “Büyük Türk bankaları ve sanayi gruplarının, ABD tarafından büyük cezaya çarptırılma riskine girmeyeceği” görüşü dile getirildi. Analizde, “Pazar günkü anayasal
referandumdaki güçlü zaferiyle halktan aldığı desteği güçlendirilmiş olan hükümet, Irak, Suriye ve Rusya dahil, birçok komşu ile daha yakın diplomatik ve ekonomik bağları arıyor” denildi.
MELTEM ERSOY/HT EKONOMİ
