Covid-19 ile gelen dijitalleşme Türk 'fintek'leri için fırsat [Rapor]

Finans teknoloji şirketi iyzico-PayU’nun katkılarıyla, Politika Analiz Laboratuvarı (PAL) tarafından hazırlanan “Dijital Finansal Kapsayıcılık” raporu açıklandı. “Dijital Finansal Kapsayıcılık: Finansal Teknolojilerin Kapsayıcılık Yoluyla Oluşturabileceği Ekonomik Etkiler ve Politika Önerileri” adlı araştırma; finans teknolojilerinin, finansal kapsayıcılık üzerindeki mevcut ve olası etkilerine uluslararası perspektiften bakarak ışık tutmak amacını taşıyor.

Türkiye’de finansal sistemin açıklarının incelendiği raporda, finteklerin kapsayıcılığını artırması durumunda Türk ekonomisine olası etkileri ve finans teknolojilerinin, potansiyel ekonomik kazanımlarından faydalanma yolları mercek altına alındı. Pek çok ülkede finteklerin önemini artıran uygulamalarla karşılaşıldığını ortaya koyan Dijital Finansal Kapsayıcılık Raporu’nda, Türkiye’de finteklerin ağırlıklı olarak ödeme sistemleri alanında yoğunlaştığı, gelişmiş ülkelerin aksine ülkemizde henüz kredi, tasarruf gibi diğer finansal hizmetlerde finansal kapsayıcılığı geliştirmekte finteklerin etkisinin zayıf olduğu belirtildi.

AÇIKLAR BÜYÜYOR

iyzico-PayU CEO’su Barbaros Özbuğutu ile PAL Kurucusu Esen Çağlar'ın katılımıyla düzenlenen online toplantıyla duyurulan rapora göre yüksek gelir seviyesindeki ülkeler için yüzde 84 seviyesinde seyreden banka kredilerinin GSYH’ye oranı Türkiye’de yüzde 60 seviyesinde seyrediyor. Yüksek gelir seviyesindeki ülkelerde 15 yaş üstü bireylerin yüzde 92’sinde banka hesabı bulunurken Türkiye’de 15 yaş üstü bireyleriny üzde 69’unun banka hesabı bulunuyor.

.png

Kadınlarda ve düşük gelirli grupta ise bu oran daha da düşüyor. Kadınların yüzde 54’ünün, düşük gelirlilerin ise yüzde 56’sının banka hesabı bulunuyor. Dünya genelinde finansal hizmetlere erişim konusunda kadınlar genel ortalamadan Türkiye’deki kadar uzaklaşmıyor. Girişimci kadınların da kapsanamama sorunuyla karşı karşıya kaldığına dikkat çekilen raporda, Türkiye’de iş kurabilmek için borç alan kadınların oranı yüzde 11’ken gelişmiş ülkelerde yüzde 30’un üzerine çıktığına dikkat çekiliyor. Ayrıca girişimci kadınların yüzde 29’u banka kredisine erişimde sorun yaşadığını dile getiriyor.

KOBİ’lerin finansman konusunda yaşadığı sorunların Covid-19 salgınıyla daha da derinleştiği ifade edilen raporda, mikro işletmelerin yüzde 33’ünün, küçük firmaların yüzde 16’sının ve büyük firmaların yüzde 2’sinin Covid-19 krizinde maaş, kira, fatura gibi zorunlu ödemeleri gerçekleştirmede zorlandığını belirtildi. Rapor, kredi desteklerinin mikro işletmelere ulaşmasında engellerle karşılaşıldığını ortaya koydu.

Rapora göre 2010’da Türkiye’deki bireylerin yüzde 42’sinin internete erişimi varken 2019’da bu oranın yüzde 88’e çıkmış olmasına karşın dijital dönüşüm finansal hizmetlerde kendine karşılık bulamıyor, finteklerin krediler içinde herhangi bir payı bulunmuyor. Rapor, tüketicilerin yüzde 28’inin mali kuruluşlar dışından borçlandığını, yüzde 60’ının ise acil ihtiyaçları için yakın çevresinden yardım aldığını ve borç almak için sosyal çevresini kullandığını gösteriyor.

‘FİNTEK’LERİN KAPSAYICILIĞI ARTIRILMALI’

Türkiye’de yaklaşık 2 trilyon doları bulan harcamanın yüzde 44’ü dijital bankacılık üzerinden gerçekleşirken yüzde 13’ü geleneksel bankacılık üzerinden gerçekleşiyor. Banka dışı işlemler ise yüzde 43’lük bir miktarı içeriyor. 495 milyar dolardan oluşan toplam kredi hacminin yalnızca yüzde 22’sini KOBİ’ler içeriyor. KOBİ’lerin ve tüketicilerin toplamda 73 milyar dolarlık kredi ihtiyacının çeşitli sebeplerle karşılanamadığı ortaya konuluyor.

3 AYLIK DİJİTALLŞEME SON 3 YILA BEDEL

Bu rapor için İstanbul Ekonomi Araştırma tarafından yürütülen anketin sonuçlarına göre, tüketicilerin yüzde 14’ü Covid-19’dan sonra ilk defa internetten alışveriş yaptığını, yüzde 9’unun da bu dönemde faturalarını dijital ortamda ödediğini belirtti. Bu sonuçlar, son 3 ayda yaşanan dijitalleşme artışının Türkiye’nin son 3 yıllık artışına eşit olduğunu gösteriyor: 7 milyon kişi ilk defa alışveriş yaptı ve 5 milyon kişi Covid-19’dan sonra ilk defa faturasını internet üzerinden ödedi.

DENGELİ SENARYO GERÇEKLEŞİRSE…

Raporda, analiz edilen üç senaryo arasında dengeli senaryo olarak adlandırılan senaryonun gerçekleşmesi halinde finteklerin KOBİ’ler ve tüketiciler üzerindeki kapsayıcılığını artırmasıyla kredi hacminde yaşanacak artışların, mevcut durumda kapsanamayan kesimleri de etkileyeceği vurgulanıyor.

Bu senaryoda Türkiye; aşırı kredi genişlemesi olan Çin veya Malezya gibi örnekler yerine, Güney Kore ve OECD ortalamasına yakınsıyor. Kredi tahsisinde yaşanacak etkinin adil bir biçimde dağılmasıyla yüzde 3.5’e varan GSYH artışının yaşanabileceğine dikkat çekiliyor. Bu senaryoda 640 bin KOBİ’nin kredi açığının tamamen veya kısmi olarak karşılanabileceği vurgulanıyor.

REGÜLASYONLARIN ÖNÜNÜ AÇMAK ÖNEMLİ

“Dijital Finansal Kapsayıcılık” raporu, ulusal hedefler doğrultusunda regülasyonların önünü açmak ve finansal kapsayıcılığı genişletmek gerektiği görüşünü ortaya koyuyor.

Geçen sene yapılan kanuni düzenlemelerin ödeme hizmetlerinde açık bankacılığın önünü açtığı belirtilirken, bundan sonra önemli olanın mevzuatın süratle ve sektörle iş birliği içerisinde uygulamaya aktarılması olduğunun altı çiziliyor. Raporda ayrıca İstanbul Finans Merkezi projesinde fintekin ayrıştırıcı bir unsur olacağına, bu kapsamda regülasyonların inovatif şekilde değiştirilmesi için pilot uygulamalar yapılması gerektiğine işaret ediliyor.