Sıcaklarda hipoglisemiye dikkat
Aniden soğuk ter boşaldı; başınız dönüyor, elleriniz titriyor, çarpıntınız var ve iyi hissetmiyorsunuz; sizde hipoglisemi olabilir.
Yaz mevsimiyle birlikte sıcakların bastırmasıyla ani şeker düşme atakları daha sık görülür. İnsanda bayılma, ölüm korkusu oluşturan panik atak başlatan hipoglisemi gürültülü olduğu kadar tedavisi hızlı, kolay bir hastalık.
HİPOGLİSEMİ NEDİR?
Hipoglisemi, ani kan şekeri düşmesi anlamına gelir. Hafif, orta ve ciddi olarak üç grupta değerlendirilir.
Hafif Hipoglisemi: Kan şekerinin 70 mg/dl civarında olması. Orta Derece Hipoglisemi: Kan şekerinin 50-70 mg/ dl arasında olması.
Ciddi Hipoglisemi: Kan şekerinin 50 mg/dl’nin altında olması.
Hafif hipoglisemide, açlık hissi, soğuk terleme, çarpıntı, elde titreme, halsizlik, dudakta ve dilde karıncalanma, renk solukluğu olur.
Orta derece hipoglisemide, baş ağrısı, bitkinlik, sinirlilik ve ajitasyon, davranış değişikliği, karın ağrısı, konuşma zorluğu, solukluk, terleme ve bulanık görme, uyku hali ve davranış bozuklukları görülür.
Ciddi hipoglisemide, kasılmalar, derin uyku ve giderek koma bulguları çıkar.
Hipogliseminin birçok nedeni olabilir. Bulguları varsa mutlaka bir endokrinoloji ve diyabet uzmanına başvurarak altında yatan nedenin ne olduğunu araştırın. Ama hipoglisemi sebepleri içinde en yaygın olan iki hastalık, reaktif hipoglisemi ve diyabete bağlı hipoglisemiler görülmesi açısından ön plana geçiyor.
REAKTİF HİPOGLİSEMİ
Reaktif hipoglisemiyi diğerlerinden ayıran özellikle toklukta hipoglisemi olması. Reaktif hipoglisemiye “yemek sonrası şekerdüşmesi” demek de mümkün. İnsülin pankreastan salgılanan, açlık duygusunu oluşturan hormon. Asıl görevi kan şekerinin yükselmesini önlemek. Tokluk hipoglisemilerinin nedeni insülin direnci. İnsülin direnci olan insanlarda insülin hormonu hücreye giremez ve kanda birikmeye başlar. Kanda insülin ya da açlık hormonunun artışıyla daha şiddetli ve daha kısa sürede acıkma atakları yani hipoglisemi olur. Düşmüş kan şekeri beraberinde tatlı ataklarını getirir. Reaktif hipoglisemisi olan insanlar porsiyon kontrolünde zorlanır, sürekli açlık atakları olur.
Reaktif hipoglisemi ataklarını tetikleyen asıl etken karbonhidratlı yiyecekler. Bu nedenle reaktif hipoglisemide özellikle dikkat edilmesi gereken nokta doğru besin seçimi. Glisemik indeksi yüksek, kana hızlı karı- şan gıdalardan uzak durulması oldukça önemli. Beyaz unlu gıdalar (ekmek, pide, simit, mantı vb.), şeker içerikli gıdalar, pirinç, patates, makarna ve meyveler kandaki insülini tetikler. Bu besinler kan şekerinde hızlı bir yükselme yaratıp beraberinde hızlı düşüşleri yani hipoglisemileri ortaya çıkarır.
DİYABETTE HİPOGLİSEMİ NEDEN OLUR?
Diyabette hipogliseminin en önemli nedenlerinden biri yanlış dozda hatalı ilaç kullanımı. Özellikle insülinin yüksek ve hatalı dozda yapılması, yanlış insülin seçimi, enjeksiyon zamanlamasında hata en önemli nedenler arasındadır. Yine Tip 2 diyabette ağızdan alınan şeker düşürücü hapların yüksek dozda alınması da hipoglisemiyi tetikler.
Diyabette kullanılan ilaçlarla karbonhidrat alımı arasında bir denge olmalıdır. İlaç dozu doğru olsa bile eksik karbonhidrat alımı hipoglisemiyi davet eder. Yine aşırı egzersiz ve spor, kandaki şekerin hücreler tarafından fazla kullanılmasına neden olarak hipoglisemiyi oluşturabilir. Alkol, karaciğerdeki aşırı glikoz yakımını durdurur, bu nedenle özellikle uyku sırasında çok ağır hipoglisemi ataklarına sebep olabilir. Yine böbrek yetersizliği de şeker düşürücü ilaçların ve insülinin kandan atılmasına engel olarak hipoglisemi oluşturabilir.
DİYABETE BAĞLI HİPOGLİSEMİDE TEDAVİ İÇİN NE YAPMALI?
Eğer hipoglisemi hafif derecede ise 15 gr. karbonhidrat ve kana hızlı karışan besin verilir. (3 adet kesme- şeker, yarım bardak meyve suyu) 15 dakika beklendikten sonra kan şekeri ölçülür. Eğer şeker halen 70 mg/dl altındaysa ve hipoglisemi bulguları devam ediyorsa bu yiyeceklerden herhangi birinden bir tertip daha alınır. Bu işlem 15 dakikalık aralarla ölçümler yapılarak şeker 70 mg/dl üzerine çıkıncaya kadar sürdürülür. Kan şekeri 70 mg/ dl’nin üzerine çıktıktan sonra 15 gr karbonhidrat içeren ve kana yavaş karışan bir dilim ekmek ya da bir adet orta boy meyve yiyin. Orta derecede hipoglisemide 30 gr. karbonhidrata eşdeğer bir yiyecek (hızlı etkili olması önemli) örneğin meyve suyu, kesmeşeker veya şekerli su, glikoz tablet verilir. 15 dakika sonra kan şekeri yeniden ölçülür, kan şekeri 70 mg/dl üzerine çıkıncaya kadar bu işleme devam edilir.
Ciddi hipoglisemide, zaman kaybetmeden acil müdahale için sağlık ekibine haber verilir. Şuur kapalıysa herhangi bir içecek veya yiyecek için ısrar etmemek gerekir. Aksi takdirde solunum yolları tıkanabilir. Sadece sağlık ekipleri gelinceye kadar dişler ile yanağın iç tarafı arası tozşekerle ovulabilir. Hipogliseminin çok acil bir durum olduğu unutulmamalı ve hızla aksiyon alınmalıdır.
REAKTİF HİPOGLİSEMİDEN KORUNMAK İÇİN NE YAPMALI?
Beslenme Uzmanı Begüm Demircan reaktif hipoglisemiden korunmak için yapılması gerekenleri bize şöyle açıkladı:
Karbonhidratlardan uzak durun
Glisemik indeksi yüksek yani kana hızlı karışan karbonhidratlar insülin salımını tetikler, açlık ataklarını artırır. Reaktif hipogliseminiz varsa, beyaz unlu mamuller, şeker içerikli gıdalar, pirinç, patates ve meyve sularından uzak duruyor olmanız önemli. Beyaz ekmek yerine çavdar, tam buğday, kepekli ekmek gruplarından tercih edin. Beslenmenizde bakliyatlara, esmer pirinç, yulaf, bulgur gibi düşük glisemik indeksli tahıllara, karabuğdaya yer verebilirsiniz.
Ara öğün yapmayı ihmal etmeyin
Reaktif hipoglisemide açlık oldukça şiddetlidir ve öğün araları ciddi oranda kısalır. Bu nedenle düzenli ara öğün yapılması önemlidir. Özellikle en uzun aralık olan ikindi saatinde meyve ya da beyaz unlu gıdalar yerine çavdarlı veya tahıllı ekmeğe yapılmış mini sandviç kan şekeri dengenizi sağlayacaktır. Dışarıda olsanız dahi ara öğününüzü ihmal etmemeniz gerekir.
Düzenli yürüyüş yapın
Reaktif hipogliseminin temeli olan insülin direncini yenmede hareketin etkisi oldukça büyük. Günde en az 8-10 bin adım atın. Her gün 3 km. kadar bir mesafe yürüyüp dönmeniz bu adım sayısına ulaşmanızı sağlayacaktır.
