Ayrıcalık tombalası

Dünyanın her yerinde aşırı milliyetçilik, cinsiyetçilik, homofobi, nefret söylemi ve ayrımcılık sanki günbegün artıyor. Geçen hafta ABD’nin Charlottesville kentinde yapılan ve bir kadının öldürüldüğü Neonazi protestolarını görmüşsünüzdür.

Bu ırkçı gruplar kendi çaplarında güçlerinin ve ayrıcalıklarının azalmasını ve kendilerince üstün olduklarını iddia ettikleri diğer ırkların ABD içinde daha fazla haklara sahip olmalarını bir heykelin kaldırılmasını bahane ederek protesto ediyorlar.

Kendi beyaz ırklarının çıkarlarına uygun bir hiyerarşi ve beklenti üretip sonra da buna uyulmadığında şiddete başvuruyorlar. Bu olguya akademik literatürde “beyaz ayrıcalık” diyoruz – hatta bir adım öteye götürerek beyaz erkek ayrıcalığı demek de mümkün, ne de olsa bu gruba ait erkekler kendilerini beyaz kadınlardan da üstün görmekte. Bu konuya dikkat çekmek için 1980’li yılların sonunda kadın çalışmaları uzmanı Amerikalı akademisyen Peggy McIntosh’ın “Beyazların Ayrıcalıkları” isimli çalışmasında bahsettiği toplumda var olan ama az görünen bu ayrıcalıkların bir kısmını aşağıda sizlerle paylaşmak istiyorum. Bu maddelerden kaç tanesi size uymakta:

KAÇ TANESİ UYUYOR

İşe alınma ihtimalim diğer cinsiyete göre daha yüksek

Eğer bir konuda başarısız olursam bu cinsiyetimin tüm üyelerine yansıtılmayacaktır (mesela kaza yapan bir erkek ardından “erkek şoför işte” denilir mi?)

Cinsel tacize uğrama ihtimalim karşı cinse göre daha düşük (şort giydi diye taciz edilen kaç erkek var son günlerde?)

Çocuk yapmamaya karar verirsem erkekliğim sorgulanmaz (ama anne olmayan kadın yarımdır diyebiliyorlar)

Seçilen temsilcilerin çoğu benimle aynı cinsiyetten

Yetkili birisini görmek istersem kendi cinsiyetimden biriyle karşılaşırım (kadın yönetici sayısı nedir?)

Eğer cinsel hayatımda çok kişi olursa benim için kolay veya “kaşar” benzetmeleri yapılmaz (“erkeğin elinin kiri” deyimini hatırlamakta yarar var)

Bana cadı veya şirret denilmeden sesimi yükseltebilirim

Evlenince soyismimi değiştirmem beklenilmez l Eğer eşim varsa ev işlerinin çoğu onun sorumluluğundadır

Eğer çocuklarımız olursa onlara bakmak için kariyerine ara vermesi beklenilen taraf eşimdir.

Bu liste uzadıkça uzayabilir. Eğer bu listeye bakıp “evet bu haklara ben sahibim” diyebiliyorsanız, tebrik ederim ayrıcalık tombalasını tutturmuş bulunuyorsunuz.

Eğer tam tersi sürekli toplumda haksızlığa uğrayıp bunun da “normal” olduğu yönünde sizi toplumsal baskı, eğitim, örf, adet ve kültürle ikna etmeye çalışıyorlarsa ayrımcılığa uğruyorsunuz demektir...