Sanat dünyasında 'Katar krizi'
Katar Kraliyet Ailesi’nin 300 milyon dolara satın aldığı sanılan Paul Gauguin’e ait tablo, ‘dünyanın en pahalı tablosu’ unvanını kaybetti... Peki, sanat piyasasının itibarı ne olacak?
Bu hafta sanat dünyası, Paul Gauguin’in ‘Nafea faa ipoipo’ (Ne zaman evleneceksin?) tablosunun bilinenin aksine ‘dünyanın en pahalı tablosu’ olmadığını öğrenmesiyle sarsıldı. Gauguin’in 1892 imzalı tablosu, geçtiğimiz yıl ‘sözde’ 300 milyon dolara satılarak tüm manşetlerde yer almıştı. Geçtiğimiz hafta İngiltere’de Yüksek Kraliyet Mahkemesi’ne konu olan davaya göre ise eserin gerçek satış rakamının 210 milyon dolar olduğu ortaya çıktı. Söz konusu davanın kahramanları, İsviçreli işadamı ve sanat koleksiyoneri Rudolf Staechlin (aynı zamanda Sotheby’s’in eski yöneticilerinden), Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamad es-Sani ve sanat dünyasının yakından tanıdığı iki isim: Phillips de Pury Müzayede Evi’nin sahibi Simon de Pury ve al-Tani’nin temsilcisi, İngiliz sanat tüccarı Guy Bennett. Gauguin tablosu, 2014’ün eylül ayında, Staechelin’in aile vakfından, Katar Kraliyet Ailesi adına İngiliz sanat tüccarı Guy Bennett’a ait limited şirkete 210 milyon dolara satılıyor. Davacı Simon de Pury... Pury’ye göre Staechelin ve ailesi, vuku bulan satışın sonunda kendisine 10 milyon dolar borçlu, sözü verilen komisyonunu alamadığını iddia ediyor. İki taraf da komisyonla ilgili yazılı bir sözleşme yapmamış. (Bahsi geçen milyon dolarlar dahi olsa - sanat piyasasında genellikle anlaşmalar yalnızca sözlü yapılır. Güvene dayanan ‘el sıkışması’ esas alınıyor.) Staechelin ise Pury’nin resim teklifleri konusunda kendisini aldattığını ve muhtemel sözleşmeyi geçersiz kıldığını ileri sürüyor. Onların meselesi bir kenara... Bu davayla birlikte anlaşılıyor ki 300 milyon dolar, 2 yıl süren müzakerelerin ta en başında, Staechlin’in eserine ilk istediği rakamdan başka bir şey değil.
Şeyh Tamim bin Hamad es-Sani
Simon de Pury
RAKAMLAR ENDİŞE YARATIYOR
İngiltere Yüksek Kraliyet Mahkemesi bu satışı kurcaladıkça daha ne detaylar çıkacak merak içindeyim. Ancak boy boy manşetleri süsleyen rakam, 2014-2015’te son yıllardaki en yüksek satış rakamlarını beraberinde getirmişti. Bugün de tüm listeleri altüst eden Gauguin’le birlikte, piyasanın itibarını tehdit eden konuları gündeme getiriyor. Sanat alternatif varlık sınıfı olarak yayıldıkça şeffaflık ve güven meseleleri önem kazanıyor. Yalnızca geçtiğimiz yıl 57 milyar dolarlık satışın gerçekleştiği piyasanın büyüklüğü düşünüldüğünde, ticaretinin daha dikkatli denetlenmesi gerektiği aşikâr. Geçtiğimiz yıl Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda Amerikalı ekonomist Nouriel Roubini (diğer bir deyişle Dr. Doom), sanatta yeni düzenlemelere dikkat çekerken “sanatın vergi kaçırma ve kaçınma için kullanıldığını” iddia ettiğinde büyük ses getirdi. Roubini’e göre sanat dünyası açıkça “şaibeli” ve “gri”... Ancak Deloitte’un son yayınlanan Sanat ve Finans Raporu, Roubin’in argümanında pek de yalnız olmadığını gösteriyor. Raporda ayrıca, sanat piyasasının itibarını en çok tehdit eden konuların başında fiyat manipülasyonları gösteriliyor. Yapılan bir ankete göre servet yöneticilerinin yüzde 73’ü, sanat uzmanlarının yüzde 73’ü ve koleksiyonerlerin yüzde 82’si, fiyat manipülasyonlarının, güven faktörünü kırarak küresel piyasaya zarar verebileceğinden endişe ettiğini ifade ediyor. Amerikalı avukat Steven Schindler’e göre, sanat “düzenleyici yapı, bilgi ulaşılabilirliği ve şeffaflık” irdelenmediği sürece yatırım sınıfına girmeye yeterli değil.
DÜZENLEMEYE İHTİYAÇ VAR
Unutmadan, bu hafta sanat dünyasının gündemindeki bir başka konu da Ivanka Trump’ın eşi ve aynı zamanda ABD başkanı Donald Trump’ın baş danışmanı Jared Kushner’in, ailenin milyon dolarlık sanat varlığını maliyeye bildirmemesiydi. Birçok kişi opaklığı için tercih ediyor sanat alımını, bir o kadarı da yeterince şeffaf bulmadığı için almıyor. Olur da bu işin bir denetlemesi olur, bir tüzük çıkarsa, çok kişi sözde koleksiyonerliği bırakacaktır. Ancak ne aşırı para akışı kontrol edilebilir, ne de pek çok insanın hakkı başka türlü korunacak gibi değil. Sanatta ciddi bir reform ve düzenlemeye ihtiyaç var.
Dünyanın ‘yeniden’ en pahalı tablosu Katar’da
Katar Kraliyet Ailesi, kültür sanata yılda 1.3 milyar dolarlık bütçe ayırıyor. Başkent Doha’da IM Pei, Jean Nouvel ve JeanFrançois Bodin tarafından 3 müze inşaat edildi. Katar müzelerinde sanat alımları, müzelerin başkanı ve Katar Emiri’nin kız kardeşi olan 34 yaşındaki Şeyha el-Mayassa bint Hamad bin Halife es-Sani liderliğinde ger- çekleşiyor. Es-Sani, 2007’de Mark Rothko ve Damien Hirst’in rekor kıran satın alımlarına öncülük etti. Paul Gauguin’in tahtını yeniden eline alan ‘dünyanın en pahalı tablosu’, Paul Cézanne’a ait ‘The Card Players’ da 2011 yılında Katar müzeleri otoritesine 250 milyon dolara satılmıştı.
