Sanayici çalışanını enflasyona karşı koruyamadı

Önce pandemi ardından uygulanan faiz politikası ile yükselen enflasyon rakamların anlamlarını da bozarken diğer yandan herkesin kaybettiği fakat çalışanın daha fazla olumsuz etkilendiği bir ortam doğurdu. İstanbul Sanayi Odası'nın yayımladığı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışmasında da bu durum göze çarptı. Türkiye'nin 500 dev şirketinin 2022 rakamlarının açıkladığı çalışmada şirketlerin üretimden satışlarının yüzde 119, karlarının ise yüzde 121 gibi olağanüstü artığını ortaya koydu. Ancak sanayici ise bu satış ve kar rakamlarının enflasyon etkisiyle gerçekleştiğinin altını çiziyor. Türkiye'de enflasyon muhasebesi yapılmadığı için çok haksız da sayılmazlar. Ancak daha haklı olan bir kesim var, o da ekonominin bel kemiği sanayi çalışanı. Asgari ücretin 2.324 liradan 5.500 liraya kadar artırıldığı 2022'de yüksek artışa rağmen daha iyi ücret aldığı bilinen sanayi isçisinin ücreti yüzde 78 artabildi. Sanayici çalışanına 2021'de ortalama 10 bin 500 lira ücret öderken 2022'de bu rakam 20 bin 501 liraya ancak çıktı.

Peki duran ve dönen varlıkları, üretimi, karı, özkaynakları, satış karlılığı, özkaynak karlılığı olağanüstü artan faizlerin düşmesi ile finansman gideri düşen işletmelerin röntgenini çekersek karşımıza ne çıkıyor?

ÖZSERMAYEDEKİ ARTIŞ NEDEN?

Üretim ve satışların yanı sıra devlerin duran varlıkları yeniden değerleme oranının etkisiyle yüzde 94.6'lık artışla 1.4 trilyon liraya ulaştı. Satış, kar ve FAVÖK'teki artışların yanı sıra faizlerdeki düşüş ile finansman giderindeki artış yüzde 33'te kalan şirketlerde toplam kaynaklar içinde özkaynakların payı 29.3'ten yüzde 35.6'ye çıktı. Tabi iki borcun oranı 70.7'den 64.3'e geriledi. Yüzde 123.8 büyüyen özkaynaklardaki reel artış da yüzde 36.3 olurken özkaynaklardaki büyüme toplam bilanço artışının da üzerinde gerçekleşti. Şirketler aktif büyümesini ağırlıklı olarak özkaynak büyümesinden elde etti. Özkaynaklardaki artış yeniden değerleme uygulaması ve yüksek kardan kaynaklandı.

TİCARİ BORÇLAR YÜZDE 69 YÜKSELDİ

Finansmana ulaşımın zorlaşması da finansman giderlerindeki artışı sınırlarken ticari borçlar ise yüzde 69 artış ile satış ve karın çok altında kaldı. Mali borçlardaki tırmanış yüzde 63.8 olurken bankaların uzun vadeli borç vermekten kaçınması kısa vadeli borcun toplam mali borçlara oranını yüzde 52 ile rekor düzeye çıkardı. Özkaynakların aktiflere oranı 2014-2021 arasında yüzde 43'ten yüzde 29.3'e gerilemişken 6.4 puan artışla yüzde 35.7'ye ulaştı. Devlerin toplam borcu yüzde 66.6 tırmanışla 2 trilyon 511 milyar lirayı ulaştı.

500 dev içinde kar eden kuruluş sayısı da 442 ile 15 yılın zirvesine tırmandı. Faiz amortisman ve vergi öncesi kar eden şirket sayısı da 489 ile aynı kaldı. Şirketlerin aktif karlılığı yüzde 10.3'ten yüzde 12.4'e ve özkaynak karlılığı ise yüzde 34.8 ile yüksek seyretti.

KARLILIK PERFORMANSINA DİKKAT!

Ancak karlılıktaki enflasyon etkisi işletmelerin karlılık performansını ölçen bir gösterge olan karlılık göstergesinde ortaya çıkıyor. Faaliyet karı oranı, brüt satış karından faaliyet giderlerinin çıkarılması ve farkın net satışlara bölünmesi ile bulunuyor. Rakamlara gelince, 500 devin faaliyet karı oranının 2 puan azalarak 14.8'den 12.8'e indiği görülüyor.

5 YILDA FARK ÇOK DAHA FAZLA ARTIYOR

İSO 500 çalışmasının son 5 yılına bakıldığında ise özellikle şirketlerin satış, kar ve özkaynaklara göre çalışanlara yapılan ödemelerdeki artış arasındaki farkın oldukça açıldığı görülüyor. 5 yılda satışlarını yüzde 411 artıran devlerin faaliyet karı yüzde 522 ve net karı ise yüzde 664 artarken çalışanlara ödenen maaşlar ancak yüzde 199 artabildi. İşletmelerin çalışan başına üretimi yüzde 348 ve karı ise yüzde 569 yükseldi. Son olarak her bir çalışan şirketlere ortalama 5.6 milyon liralık üretim yaparken yine her bir çalışanın kara katkısı 615 bin 689 lira olarak belirlendi.