Sigarayı bıraktığınızı kimse duymasın!

Sigarayı bıraktığınızı söylediğinizde yüzünüze dumanını üfleyip muzip muzip gülenler, “Bırakıp da ne yapacaksın?” diyenler sigarayı bırakma girişimlerinizi baltalar! Çevrenizde böyle insanlar varsa sigarayı bıraktığınızı söylemeyin. Bunu, sizi destekleyeceğine inandığınız kişilerle paylaşın. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı ve Sigarayla Savaş Grubu üyesi Prof. Dr. Recep Akdur, “Sigarayı bırakmada ilk günler gerçekten önemli. Bu günlerde açık havada yürüyüş yapmak, damağını meşgul etmek anlamında hafif şeyler yemek, sigarayı çağrıştıran kahve, çay, alkol gibi içeklerden uzak durmak destekleyici olur” diyor.

Sigarayı bırakmak için bir hazırlık süreci gerekir mi?

Genel olarak kişinin sigarayı bırakmak için zihni bir hazırlık süresi yaşamasında fayda var. Nasıl ve ne zaman bırakacağı, sigarayı bıraktıktan sonra yaşayacağı sıkıntılarla nasıl baş edeceği gibi konularda bilgi birikimi yapması iyi olur. Bu konuda Sağlık Bakanlığı, diğer bazı sağlık kuruluşları ve bazı gönüllü kuruluşlarca hazırlanmış çok güzel sigara bırakma rehberleri var. Bu rehberler internetten kolayca elde edilebiliyor. Bunlardan birini edinerek okumakta yarar var. Hazırlık süreci, işin sürüncemede bırakılması ve geciktirilmesine neden olmamalı. Kişinin karar vermesi ve bırakmak için bir takvim oluşturması yeterli.

KARAR VER VE BIRAK

Sigarayı bırakmada kullanılan yöntemler nelerdir?

Aslında sigarayı bırakmada tek bir yöntem var. O da karar verip sigara içmemek. Ancak sigara bırakılınca kişi nikotin yoksunluğuna giriyor. Yoksunluk bir yandan, kişiyi nikotinin sağladığı zevkten mahrum bırakırken öte yandan da gerginlik, sinirlilik, uyku düzeni bozukluğu, iştahın artması, konsantrasyonda zorluk gibi bazı sıkıntılara da neden olabiliyor. Bu belirtiler bazı kişilerde daha sert olabiliyor ve bu gerekçeyler tekrar sigara içilebiliyor. İşte böyle insanlarda ‘yardımcı yöntemler’ denilen bazı ek yöntemlere başvuruluyor. Bu ek yöntemler sigara dışı bir yolla nikotin verme ya da nikotin yerine koyma tedavileri (sakız, nikotin bandı vb.) ile bazı ilaçlarla tedavi etmedir. Her iki yöntemin de esasını, kişinin sigara içme isteğinin azaltılması ve nikotin yoksunluk belirtilerinin önlenmesi oluşturuyor. Bunlara ek olarak terapilerle de kişiye destekleme yapılabiliyor. Bu ek yöntemlerin hepsinin de hekim önerisi ve izlemesiyle yapılması gerekir. Yöntemlerin etkisi kişiden kişiye değişiyor. Sigarayı bırakmak için tıbbi olmayan (luksopunktur, biorezonans, elektronik sigara, nikotin sigarası vs.) yöntemlere de başvuruluyor. Bu yöntemlerin sigara bırakmaya olan etkisi kanıtlanmış değil. Bilim çevrelerince önerilmeyen ve tartışmalı olan yöntemlerdir. Akupunktur yönteminin de etkinliği tartışmalıdır.

Yardımcı yöntem seçiminde neler etkilidir?

Nikotin replasmanı veya ilaç seçimi kişinin özelliklerine bağlı. Yöntemlerin başarısı kişiden kişiye değişir. Kendi başına sigarayı bırakmayı başarabilenler için yardımcı yönteme gerek yok. Kendi başına bırakmayı başaramayanlar için, hekim kişiyi inceledikten sonra, o kişiye en uygun olan yardımcı yöntemi öneriyor, birlikte bir karar üretiyorlar ve yönteme başlıyorlar.

Sigarayı bırakmak için tarih belirlemek doğru mu?

Sigara bırakacak kişi bir tarih belirleyebilir. Bundan kasıt, kendine uygun ve başarısını arttıracak bir zaman seçmesidir. Tarih belirleme işi, kişinin sigara bırakmayı ertelemesinin, süreyi uzatmasının bir gerekçesi olmamalı. Bırakmaya, karar verdiğiniz ve hazır olduğunuzda başlayın.

“Sigarayı bırakıyorum” kararını çevremizle paylaşmalı mıyız?

Aile ve yakın çevreyle paylaşmakta yarar var. Onlardan destek ve anlayış istemeli. Her ikisi de sigara içen eşlerin birlikte sigara bırakması ve birbirine destek olması başarıyı arttırabilir. Aynı işyerinde çalışanların grup halinde ve birlikte sigara bırakmaları da yerinde olur.

Özellikle iş ve arkadaş çevresinde, moral bozan, işi hemen iddiaya döken kişiler de olabilir. Bunlar sigara bırakan kişiye, “Bırakamazsın”, “Bırakacaksın da ne olacak?” gibi mesajlar vererek moralini bozar ve kendine olan güvenini sarsabilirler. Destek olacaklarına aksine engellemeye çalışırlar. Bu tür kişilere sigara bırakma kararı daha geç haber verilebilir ve sigara bırakan kişi ilk günlerde bunlardan uzak durabilir.

Sigarayı bırakmada ilk gün kritik. İlk günü nasıl geçirmeli?

Sigarayı bırakmada ilk günler gerçekten önemli. Açık havada yürüyüş damağı meşgul etmek için hafif şeyler yemek, sigara çağrıştıran kahve, çay, alkol gibi içeklerden uzak durmak destekleyici olur.

Tatil döneminde sigarayı bırakmak akılcı bir fikir mi?

Bu, tamamen kişiye bağlı. İş stresi, yaratıcılık, verimli çalışmak gibi gerekçelerle sigara içtiğini ve sigarayı kestiği zaman başarısının azalacağını, iş çevresiyle ilişkilerinin bozulacağını öne süren biri için tatilde bu gerekçeler ortadan kalkıyor. Ayrıca devamlı ailesiyle birlikte olacağından onların yardımını almak da kolay oluyor. Buna karşılık keyif için sigara içtiğini, çay, ve alkolle beraber mutlaka sigara da içmek gerektiğini düşünen birisi için yaz tatilinde sigara bırakmak daha zor olabilir.

Diyelim ki sigarayı bıraktık ve bir haftadır içmiyoruz. Bir tane yakarsak ne olur? Tekrar başlama riskimiz artar mı?

Sigarayı bıraktıktan sonra ara sıra sigara içilmesi çok yanlış. Sigarayı bıraktıktan bir süre sonra beyindeki nikotin reseptörleri zayıflamaya başlıyor ve kişide nikotin yoksunluğu reaksiyonları hafifliyor. Bıraktıktan sonra, ara sıra da olsa tekrar içilirse, bu reseptörler kuvvetleniyor ve tekrar güçlü bir şekilde nikotin istiyor, kişiye nikotin yoksunluğu yaşatıyor. Böylece kişinin nikotinin etkisinden kurtulma süresi uzuyor. Sigarayı bıraktıktan sonra tekrar sigara yakılması doğru değil. Bu konuda kişinin niyeti de çok önemli. Eğer kişi kendisine bir bahane yaratıp tekrar sigaraya başlamak istiyorsa, bıraktıktan sonra yakılan tek sigara, tekrar başlamaya neden olabiliyor. Yok, kişinin niyeti tekrar başlamak değilse bir sigara yaktı diye denemeden vazgeçmiyor ve başarıyla sigarayı bırakabiliyor.

BAŞARISIZ OLSAN DA DENE

Sigarayı bırakıp tekrar başlama durumunda zararı artar mı?

Bıraktıktan sonra tekrar başlayanlarda zararı daha fazla olmaz. Ancak sigara bırakmayı deneyip tekrar başlayanlarda bir moral bozukluğu ve kendine olan güvende azalma olur. Bu nedenle de tekrar sigara bırakma denemesine cesaretleri azalır. Oysaki tam tersine, sigara bırakmada birbirini izleyen her denemede başarı şansı daha da artırır. Bu yüzden denemeye devam etmeli.

Sigara bırakma denemesini başarısızlıkla sonuçlandıran kişiler, denemenin neden başarısızlıkla sonuçlandığını gözden geçirmeli ve nerede yanlış yaptığını anlamaya çalışmalı. Bunları ayrıntılı bir şekilde not almakta yarar var. Bu deneyimin ışığında, kendini hazır hissettiğinde ve en kısa zamanda tekrar denenmelidir.

Sigarayı kolaylıkla bırakmamız için önceden yapabileceğimiz şeyler var mı? Sigara bırakma denemesine başlamadan önce sigara markasını değiştirmek, sevmediği bir markaya geçmek, sigarayı her zaman tutulan elle değil de diğer elle tutmak gibi sigara içme hazzını azaltan uygulamaların faydası olduğunu söyleyenler var. Ancak bunun bilimsel bir veriye dayanıp dayanmadığını bilmiyorum.

Sigara bırakmadan önce kişinin kendisinde sigara içme isteği yaratan olgu ve olayları tespit etmesinde yarar var. Böylece özellikle ilk günler bu tür olgu ve olaylardan uzak durarak başarı şansını artırabilir.

Kişi sigarayı bırakmadan önce; nikotin yoksunluğunun ne gibi reaksiyonlara neden olduğunu ve bunlarla nasıl baş edilebileceğini iyi öğrenmeli. Böylece ortaya çıkacak sorunlarla baş etme konusunda hazırlıklı olmuş olur.

‘Kafanda bitirme meselesi’

19 Mayıs’tan beri Türkiye genelinde ‘dumansız hava sahası’ uygulaması var. Proje kapsamında iki mizahçı Hasan Kaçan ve Latif Demirci sigarayı bıraktı. İki mizahçıya yönetmen Sinan Çetin ve oyuncu Sema Şimşek Hakkı da şahit oldu. Taraflardan biri sigara içerken görülürse diğerine 50 bin YTL ödemek zorunda kalacak.

Mizahçı Latif Demirci, 13 gündür sigara içmiyor. 30 yıllık sigara bağımlısı olan ve günde iki paketi aşkın sigara tükettiğini belirten Demirci, son zamanlarda bacağında ağrı olduğunu, bunun da sigaradan kaynaklandığını belirterek, “Artık bırakmam gerekiyordu. Ocak ayında da bırakma girişimim olmuştu ama tekrar başlamıştım. Sağlık açısından bana zarar veriyor. En son doktora gittiğimde damar tıkanması teşhisi kondu. Yürürken zorlanmaya başlamıştım” diyor.

Demirci, sigarayı en çok masa başına oturup karikatür çizmeye başladığında tüketiyormuş. Masaya oturur oturmaz çay, sigara ve Latif Demirci muhteşem üçlüyü oluşturuyor. “Onunla birlikte düşünmeye başlıyorum. Elime de yakışıyor” diyor gülerek. 48 yaşındaki Demirci, sigarayı bırakan kimi insanların, tam bir antisigaracı olduğunu, terör estirdiğini, kendisinin ise bu şekilde davranışlarda bulunmadığını söylüyor. “İsteyen benim yanımda sigara içebilir. Rahatsız olmam” diyerek de düşüncesini destekliyor. Peki Demirci sigarayı nasıl bıraktı?

“Hiçbir yöntemden yararlan-mıyorum; akupunktur veya başka bir şey yok. Bu, kafada bitirme meselesi. Bitirdiğinde içmezsin. Karar verdim, 60 yaşına kadar içmeyeceğim. Eğer 60’ıma gelirsem tekrar içerim.”

Sigarayı birlikte bıraktığı Hasan Kaçan’ın da sigara içmediğini belirten Demirci, “Kendisinden tuhaf tuhaf mesajlar geliyor. Şüphelenmedim değil” diyerek şaka yollu takılıyor. Demirci, ayrıca çevredekilerin sigarayı bırakmasını desteklediğini ve yardımcı olduklarını da belirtti.

Hatice Yaşar/Radikal