İnsan hakları kurumsallaşıyor

İşkence ve kötü muameleyle mücadele etmek, şikayetleri incelemek, insan haklarının korunmasına, ihlallerin önlenmesine yönelik çalışmalar yapmak amacıyla İnsan Hakları Kurumu kurulacak.

TBMM Genel Kurulu'nda, Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu Tasarısı, kabul edilerek yasalaştı.

Kanuna göre, Kurum, kamu tüzel kişiliğine, idari ve mali özerkliğe sahip, özel bütçeli olacak.

Başbakanlıkla ilişkili olacak İnsan Hakları Kurumu'nun merkezi, Ankara'da bulunacak.

Kurum, yurtiçinde istenildiği kadar; yurt dışında ise sayısı 2'yi geçmemek üzere büro açabilecek.

Kurum, işkence ve kötü muameleyle mücadele etmek, şikayet ve başvuruları incelemek, araştırmak; insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine, ihlallerin önlenmesine yönelik çalışmalar yapmakla görevli ve yetkili olacak.

Kurum, inceleme, araştırma, ziyaret ve başvuruları değerlendirme sırasında bir suçun işlendiğini öğrenirse, işlem yapılabilmesi için gerekli gördüğünde ihbar ve şikayette bulunabilecek.

11 üyeden oluşacak

Kurumun karar organını oluşturacak Türkiye İnsan Hakları Kurulu, biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere 11 üyeden oluşacak.

Kurula başkan ve üye olabilmek için herhangi bir siyasi partinin yönetim ve denetim organlarında görev almamış veya bu görevlerinden ayrılmış olmak gerekecek.

İnsan hakları alanında çalışmalar yapan; sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, basın mensupları ve alan uzmanları da kurul üyesi olabilecek nitelikteki kişileri yazılı olarak teklif edebilecek.

Kurul üyelerinden ikisi insan hakları alanında uzmanlaşmış kişiler arasından Cumhurbaşkanı'nca; 7'si Bakanlar Kurulu'nca seçilecek. Bir üye, öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulu'nca; bir üye de 10 yıl avukatlık yapan avukatlar arasından baro başkanlarınca belirlenecek. Başkan ve İkinci Başkan, kurul üyelerince seçilecek.

Kurul üyesi seçimlerinde, sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar ile basın mensuplarının çoğulcu temsiline özen gösterilecek.

Kurul Başkanı, ikinci başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemeyecek. Ancak, seçilmeleri için gerekli şartları taşımadıkları ya da kaybettikleri Kurulca tespit edilen Başkan ve üyelerin görevlerine Bakanlar Kurulu'nca son verilecek. Kurul kararlarını süresi içinde imzalamayan veya karşı oy gerekçesini süresi içinde yazılı olarak bildirmeyen Başkan ve üyelerin üyeliklerine de aynı usul çerçevesinde son verilecek.

Yakalanamayacak, üstleri ve konutları aranamayacak

Görevleriyle ilgili olarak suç işlediği ileri sürülen başkan, ikinci başkan ve üyeler yakalanamayacak, üstleri ve konutları aranamayacak, sorguya çekilemeyecek.

Kurumun teşkilatı, Kurul ve Başkanlıktan oluşacak.

Kurumun hizmet birimleri; İhlal İddialarını İnceleme, İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele, Hukuk, Eğitim, Dış İlişkiler ve Proje, Medya ve Halkla İlişkiler, Bilgi ve Dokümantasyon, Strateji Geliştirme ile İnsan Kaynakları ve Destek birimlerinden oluşacak.

Kurum, görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve konuyla ilgili uzmanların katılımıyla geçici ve sürekli kurullar oluşturabilecek.

İnsan hakları ihlaline maruz kaldığını iddia eden gerçek kişiler ile tüzel kişiler kuruma başvurabilecek.

İnsan Hakları Komisyonu'nu bilgilendirecek

Kurum, İnsan Hakları Komisyonu'nu yılda en az bir defa bilgilendirecek.

Başkan ve üyeler, kamu görevlileri gibi yargılanacak.

İnsan Hakları Başkanlığı ile İnsan Hakları Üst Kurulu, İnsan Hakları Danışma Kurulu ve İnsan Hakları İhlali İddialarını İnceleme Heyetleri lağvedilecek.

Kurum Başkanlığı ve ikinci başkanlığına ilk defa seçilenlerin, ilk görev süresi 6 yıl olacak. Ad çekme yoluyla yapılacak kura sonuçlarına göre, Kurumun ilk üyelerinden dördünün ilk görev süresi 6 yıl, üçünün ilk görev süresi 4 yıl, ikisinin ilk görev süresi de 2 yıl olacak.

Kurul üyeliklerine ilk seçimler, en geç 23 Eylül'e kadar yapılacak.

Kurum büroları kuruluncaya kadar, il ve ilçe İnsan Hakları Kurulları, Kurum bürosu olarak görev yapacak.

Kurumun 2012 mali yılı harcamaları, yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar, Başbakanlık'ın 2012 yılı bütçesinde yer alan İnsan Hakları Başkanlığı'na ait ödeneklerden karşılanacak.

GERGİN ANLAR

CHP Ankara Milletvekili Levent Gök, tasarı üzerinde söz alarak, AK Parti milletvekillerine hitaben, ''Sizler bugün insan haklarını ayaklar altına aldınız. Yazıklar olsun sizlere. Yaşattığınız utanç tablosunun altında kalacaksınız. Bu utancı taşımayacaksınız. Yarın bütün insan hakları savunucuları sokaklarda yakanıza yapışacak'' diye seslendi.

AK Parti milletvekilleri, bu sözler üzerine Gök'e tepki gösterdi.

''Siz konuşun. Bizim vicdanımız hür'' ifadesini kullanan Gök, ''İşte AKP'nin gerçek yüzü budur. İnsan haklarıyla ilgili olduğu söylenen bu kurumu tanımıyoruz. AKP'nin kurumudur'' dedi.

Gök'ün ardından ''sataşma'' gerekçesiyle söz alan AK Parti Grup Başkanvekili Nurettin Canikli ise milletvekillerinin, milletin iradesini kullandığını ifade etti. Canikli, şöyle devam etti:

''Milletin iradesiyle problemin olabilir. Böyle giderse problemin yüz yıl da sürebilir. Milletin iradesinin, en güçlü, gür şekilde kullanımı, bağırsanız da çağırsanız da hoplasanız da zıplasanız da devam edecek. Millet iradesine saygısızlık yapıyor. Milletin iradesine saygı duymayıp, tepeden bakabilirsiniz ama biz o iradenin önünde saygıyla eğiliyoruz. O iradenin, TBMM'ye verdiği görevi, kararlılıkla sonuna kadar yerine getireceğiz.''

Kürsüye gelen CHP Grup Başkanvekili Muharrem İnce de Canikli'nin sözlerine, ''Tarihimizde utanılacak birşey yok. Tarihimizde, Kurtuluş Savaşı, Lozan, Hatay'ın anavatana katılması var. Siz özgür iradeleri olan milletvekilleri değilsiniz, özgür iradenizi teslim etmişsiniz. Sizin tarihinizde Cumhuriyete karşı ayaklanmalar var, bizim arkamızda İnönü zaferleri var, sizin arkanızda Ramsey'in ceketi var'' şeklinde tepki gösterdi.

AA