Fransa nükleere, Almanya kömüre... İlk küresel enerji krizinin ortasında mıyız?
Tüm dünyada enerji fiyatlarının artması dengeleri de sarsıyor. Peki küresel enerji krizinde bugünlere nasıl gelindi? 'Yeşil enerji' için umut var mı? Haberturk.com'dan İrem Kuşoğlu Görgü'nün haberi...
Küresel enerji piyasası, 24 Şubat'ta Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana radikal bir şekilde yeniden şekillendi ve hükümetleri, işletmeleri fazlasıyla etkiledi. Dünya Rus gazından uzaklaşmak için durumu fırsat olarak görse de kriz büyüyor ancak zaman ise daralıyor. Ülkeler bu nedenle enerji krizini durdurmaya ve daha fazla enerji güvenliği ve sürdürülebilirliği sağlamaya öncelik vermeye çalışıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol’a göre ilk küresel enerji krizinin ortasındayız. Yetmişlerde petrol krizi vardı. Şimdi bir petrol krizi, bir doğalgaz krizi ve bir kömür krizi var. Tüm fiyatlar hızla yükseliyor ve enerji güvenliği birçok hükümet için bir öncelik…
Örneğin bunun en büyük şokunu yaşayan ülkelerden biri ABD. ABD'de benzin fiyatları rekor seviyede. Enflasyona göre ayarlanırken bile, 1970'lerin sonundaki enerji krizi de dahil olmak üzere, ortalama son 50 yılda nadiren görülen seviyelerde...
Şu anda yükselişi yönlendiren en büyük faktör ham petrolün fiyatı. Enerji Bilgi İdaresi'ne göre, Nisan ayı itibariyle, hammadde maliyeti, bir galon normal benzin fiyatının yüzde 60'ını oluşturuyordu. Bu, bir yıl önce aynı zamanda olan yüzde 52 ile karşılaştırılıyor.
Pahalı petrol pahalı gaz...
Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en büyük petrol ve işlenmiş petrol ürünleri üreticilerindendir. Son yıllarda Latin Amerika ve Avrupa'ya büyük miktarlarda göndererek önemli bir ihracatçı haline geldi. Ancak Amerika Birleşik Devletleri diğer ülkelerden de çok fazla petrol satın alıyor. Çin'den sonra dünyanın en büyük ikinci ithalatçısı. Bunun nedeni kısmen Amerikan rafinerilerinin genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde üretilenlerden farklı petrol türlerini işlemek üzere kurulmuş olmasıdır.
Rafinerileri daha fazla ABD petrolünü işlemek için yeniden yapılandırmak pahalı ve zor olurdu, bu yüzden ABD daha fazla yerel üretim yapsa bile büyük miktarlarda ithal etmeye devam edecek gibi görünüyor…
Karşılaştırıldığında, Rusya dünyanın en büyük ikinci üreticisi ve küresel pazarda kabaca 10 varilden birini oluşturuyor. Ülke Şubat ayında Ukrayna'yı işgal etmeden önce, Rusya'nın petrol ihracatının yaklaşık yarısı, ayda 10 milyar dolarlık işlem anlamına gelen Avrupa'ya gitti. Geçen yıl ABD ham petrol ithalatının yaklaşık yüzde 8'i Rusya'dan geldi.
Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana Rusya, kısmen Avrupa Birliği, ABD ve diğer büyük ekonomilerin uyguladığı yaptırımlar nedeniyle daha az petrol satıyor. Bu, küresel arzı azalttı ve fiyatlarda da bir sıçramaya yol açtı.
Bu büyüyen krizi hafifletmek için Biden yönetimi, ABD petrol şirketlerinden ve diğer büyük petrol üreticilerinden üretimlerini artırmalarını istiyor, ancak pek de başarılı olamıyor. Bunun nedeni ise petrol yöneticilerinin üretimi çok fazla artırırlarsa fiyatın düşebileceğinden korkmaları. Ve tüm bunlara ek olarak Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler, Rus arzında beklenen düşüşü dengelemek için üretimi yeterince hızlı bir şekilde artıramıyor.
Ancak petrol piyasasını istikrara kavuşturma çabası, Biden'ın ülkeyi elektrikli arabalara ve yenilenebilir enerjiye taşıma konusundaki iddiasıyla da çelişiyor.
İşgalden önce bile, dünya yavaş yavaş COVID-19 pandemisinden kurtulurken petrol ve benzin fiyatları yükseliyordu. 2020'de kısa bir an için bir varil petrolün maliyeti sıfırın altına düştü çünkü talep yetersizliğinden depolama tankları doluydu. Şimdi, taşıtlar ve tatilciler yeniden yola çıktı ve üstüne bir de ofisler ile endüstriler yeniden açıldı.
Petrol şirketleri, pandemi çöküşü sırasında işçileri işten çıkardıktan sonra toparlanmaya yanıt vermekte de ağır kaldı.
ALMANYA KÖMÜRE, FRANSA NÜKLEERE…
Almanya, Fransa ve birçok Avrupa ülkesi, genel olarak fosil yakıtların en yakın ve en ucuz kaynağı olan Rusya'ya güvenmeye karar verdi.
Bu enerji politikası kararlarının bir sonucu olarak, Almanya, Fransa ve diğer AB ülkeleri, Putin'in Ukrayna'yı işgaline Rusya'nın enerji endüstrisine yönelik etkili yaptırımla yanıt vermekye ‘aciz’ hale geldiler. Esasen gerçek bir enerji güvenliğine sahip olmayanlar, kendilerini Putin'in jeopolitik kozlarına karşı da savunmasız buldular.
Almanya Ekonomi Bakanı Robert Habeck geçtiğimiz haftalarda yaptığı açıklamada, hükümetinin, ülkenin azalan doğalgaz arzını korumak için bu yaz naif kömürle çalışan elektrik santrallerini yeniden devreye sokmayı planladığını duyurdu. Habeck, "Gaz tüketimini azaltmak için, elektrik üretmek için daha az gaz kullanılmalı" dedi ve "Kömür yakıtlı elektrik santrallerinin bunun yerine daha fazla kullanılması gerekecek” diye ekledi.
Bakan Habek, Almanya'nın enerjiyle ilgili son krizinin nedeni olarak Rusya'nın Kuzey Akım 1 boru hattı sisteminde Avrupa'ya doğal gaz akışını kısma yönündeki son kararına işaret etti.
Önümüzdeki kışa hazırlık olarak hedefin ülkenin doğalgaz depolama tesislerini yeniden doldurmak olacağını anlatan Ekonomi Bakanı Habek, "Aksi takdirde kışın çok zor olacak" dedi. Almanya'nın doğal gaz depolama seviyeleri şu anda tarihsel olarak %57 ile en düşük seviyelerinde.
Bir diğer yandan ise Fransa'da, ülkenin, elektrik şebekesinin nükleer filosunun üretim kapasitesindeki sert düşüş nedeniyle bu yaz elektrik kesintisi olasılığıyla karşı karşıya olduğunu bildirildi. Nükleer enerji normalde Fransa'nın elektriğinin 2/3'ünden fazlasını sağlar ve aynı zamanda ülkenin ulusal enerji operatörü Électricité de France (EDF) aracılığıyla diğer Avrupa ülkelerine elektrik ihraç etmesine olanak tanır.
Ancak EDF'nin halihazırda 43 milyar euro borcu olduğunu ve şirketin Rusya'nın nükleer santral operatörü Rosatom ile yakın zamanda yaptığı bir anlaşma nedeniyle borç seviyesinin artmak üzere olduğuna işaret eden Fransız hükümeti, şimdi finansal bir felaketten kaçınmak için EDF'yi millileştirme olasılığını düşünüyor.
Fransa Enerji Bakanlığı aynı zamanda Ukrayna’daki gelişmeler ndeniyle ülkenin doğusundaki Moselle kentindeki kömürle elektrik üreten Saint-Avold santralini gelecek kış yeniden devreye sokmayı planladığını açıkladı.
Yaşanan kriz yalnızca Avrupa ülkelerini etkilemiyor. Krizler siyasi çatışmaları da beraberinde getiriyor.
Tarihinin en büyük ekonomik kriziyle karşı karşıya olan Sri Lanka'da halk, elektrik kesintilerinin günde 13 saati bulmasının ardından mart sonunda protesto gösterilerini yoğunlaştırmıştı.
Sri Lanka Kamu Yönetimi Bakanlığı, temel hizmetleri sürdürenler haricindeki kamu görevlilerinin, ülke genelinde "mevcut yakıt sıkıntısı ve ulaşım tesislerindeki sorunlar nedeniyle" bugün işe gelmemelerini bildirmiş ve artan yakıt sıkıntısı nedeniyle devlet okulları ile özel okullar da kapatılmıştı.
Ülke genelinde binlerce kişi, akaryakıt istasyonlarında günlerdir yakıt kuyruklarında beklemiş ve eylemlerin büyümesi sonucu binlerce kişi devlet başkanlığı binasına girmiştir. Protestoların ardından başbakan istifa etmeyi kabul etmişti.
Analistler, Ukrayna'daki savaş uzadıkça veya Rus üretimi düştükçe, enerji piyasasının temelden yeniden düzenlenebileceğini öne sürüyor. Zamanla, petrol akışındaki değişiklik Rusya'nın Avrupa üzerindeki baskısını da belki azaltabilir. Ancak daha fazla arz çevrimiçi oluncaya veya talep düşene kadar, pompadaki fiyatlar büyük olasılıkla yüksek kalacak görünüyor.
Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol’a göre ise “Bu enerji krizinden kısa bir süre içinde dünyanın çıkması mümkün gözükmüyor…”
* Haberin görseli Associated Press'ten servis edilmiştir.
