Edebiyat turizmi: Mishima, Kafka, Austen, Chaucer, Brown'ın izinde!

Gülenay Börekçi, HT Cumartesi'de edebiyat turizmini kaleme aldı. Edebiyat turizmi, edebiyatla bir biçimde alakalı şehirlere ya da mekanlara seyahat anlamına geliyor. Yani yazarların yaşadığı ya da romanlarında anlattığı yerlere... Her zevke, her kültürel sınıfa uygun bir şekli mevcut. Başta Yunanistan ve Ege adaları olmak üzere Homeros destanlarının geçtiği yerleri gezebilir, Kafka’nın Prag’ına gidebilirsiniz. Shakespeare’in kasabası Stratfordupon-Avon da seçenekler arasında.

Tabii bazen rotalar karışabiliyor. Mesela Da Vinci Şifresi’nin yazarı Dan Brown, doğma büyüme New Hampshire’lı. Dolayısıyla New Hampshire’a giden edebiyat gezginleri burada hem Dan Brown’ın izlerini takip ediyor, hem de Amerika’nın büyük şairi Robert Frost’un. Hatta Hotel New Hampshire gibi birçok romanı bu tuhaf atmosferli şehirde geçen John Irving’in... Yetmedi diyenlere, edebiyat aleminin gotik şahsiyeti Dr. Seuss’un New Hampshire’da yaşayıp öldüğünü söylemek isterim.

- Geoffrey Chaucer

Birkaç ülkeyi kapsayan edebiyat turları da var. Mesela Ernest Hemingway sevenler, Çanlar Kimin İçin Çalıyor için İspanya’ya, İhtiyar Adam ve Deniz için Küba’ya, Güneş Gene Doğar için Paris’e gidebilirler.

- James Joyce’un Dublin’inden turistik bir görüntü.

Dublin’deki bar turları ayrı alem... James Joyce, Samuel Beckett, Oscar Wilde gibi edebiyatçıların müdavim olduğu, arkadaşlarıyla buluşup sohbet ettiği hatta eserlerinin çoğunu mum ışığında ya da gaz lambasının titreşen alevleri altında kaleme aldığı metrukbarları gezebiliyorsunuz. Elbette İrlanda birası ve viski eşliğinde... (İtiraf etmek lazım; buralar hiç de eskisi gibi metruk değil.) Ben tabii iflah olmaz bir edebiyat tutkunu, üstelik de gezmeye, keşfetmeye meraklı biri olarak, edebiyat turizminin tam ağzıma layık bir etkinlik olduğunu söyleyebilirim. Sevdiğim romanların geçtiği yerleri gözümle görürsem, havasını solursam, sokaklarında dolaşır, insanlarını tanırsam, o romanları yeni bir gözle okuyacağımı biliyorum. Hatta hayal kurmaktan zarar gelmez; Alberto Manguel’in Hayali Yerler Sözlüğü’netur düzenleyerek imkansızı gerçekleştirecek olan gözüpek bir girişimci çıkacak mı diye merak ediyorum. Öyle ya; edebiyat da, dünya da sınırsız büyüklükte ve ikisinde de keşfedilecek çok şey var.

DÜNYANIN EDEBİYATI BURADA

Bu konuda ayrıntılı bilgi edinmek isteyenlere bir internet sitesi tavsiye edebilirim. San Jose Üniversitesi’nin sitesinde, Proust, Dickens, Dostoyevski; aklınıza gelen bütün ünlü yazarların doğduğu, yaşadığı, çalıştığı, öldüğü evlerin fotoğraflarını ve ayrıntılı bilgilerini bulabileceğiniz gibi, büyük romanların geçtiği yerleri de görebiliyorsunuz. Bazıları içinharitalar çizilmiş. Üstlerine tıklayarak o yazar ya da romanla alakalı tüm mekanları tek tek görebiliyorsunuz. Mesela Robinson Crusoe’nun adası Tobago’da sanal tur atabiliyor, Chaucer’ın 14. yüzyılda yazdığı Canterbury Hikayeleri’nin geçtiği yerleri -hem de dönem müziği eşliğinde- gezebiliyorsunuz. İşin güzel yanı, burada sadece tarihi mekanlar değil, Canterbury’yi edebiyat turizminin olmazsa olmazlarından yapan tüm restoranlar, barlar, oteller, Chaucer resimleriyle bezeli objelerin satıldığı hediyelik eşya dükkanları mevcut. Yani bu siteye bir göz attıktan sonra Canterbury’e ya da bir başka edebiyat şehrine giderseniz, hayattakaybolmazsınız.

- Franz Kafka

Türkiye’ye gelince... Ne yazık ki bizde henüz edebiyat turizmi diye bir kavram yok. Mesela Yaşar Kemal’in Çukurovası’nı görme hevesiyle bir araya gelmiş tutkulu okurlardan söz edilemez. O halde, “‘Edebiyat turizmi’ Türkiye’ye uğrar mı dersiniz?” diye soran Elif Şafak’a bir kez daha kulak vermekte yarar var: “Bunun olabilmesi için önce edebiyat ve sanat tarihimizin kıymetini bilmemiz gerek. Sizce de güzel olmaz mı Halide Edip Adıvar’ın, Yahya Kemal’in, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın İstanbul’unu tanımak ve tüm dünyaya tanıtmak?”

- Jane Austen

İNTERNETTE EDEBİYAT MEKANLARI

San Jose Üniversitesi sitesinde edebiyat ve turizme dair çok şey bulunabiliyor. ‘Edgar Allan Poe’nun En Sevdiği Perili Evler’ diye bir bölüm var mesela. Baltimore’dan Philadelphia’ya yazarın yaşadığı bütün tekinsiz evleri internet aracılığıyla dolaşmak zevkli olabilir. Perilerle hortlakların onca mesafeden size zarar veremeyeceğini bilmek güzel. Seçenekler hakikaten sınırsız... James Joyce’un Dublin’i,Proust’un Geçmiş Zamanın Peşinde helak olduğu Illiers-Combray kasabası, Jorge Luis Borges’in Arjantin’i, Jack London’ın Vahşi Batı’sı, Tolstoy’un Yasnaya Polyana’sı... Mısırlı yazar Necib Mahfuz’un 30 romanının geçtiği Kahire, Japon yazar Yukio Mishima’nın harakiri yaptığı Fuji Dağı manzaralı müthiş güzel ev. Üzücü olan, sitede hiçbir Türk yazarın adının geçmemesi.

- Yukio Mishima

DA VINCI ŞİFRESİ’NİN SIRLARI

17. yüzyılda inşa edilmiş olan Vilette Şatosu’nda özel Da Vinci Şifresi’nin Sırları tatilleri düzenleniyor. Kişi başı 4500 dolara mal olan bu tatiller şatonun lüks odalarında beş gün beş gece kalışı, yemekleri, ulaşım giderlerini ve tur rehberliğini içeriyor. Eğer 2500 dolar ekstra ücret öderseniz, Paris Ritz Otel’de iki gün iki gece kalabilir ve kitapta sözü edilen tüm mekanları gezebilirsiniz. Cafe Marley’deki şampanyalı brunch’la başlayan bu iki günlük ek Paris turu Louvre ve Saint Sulpice gezileriyle devam ediyor. Rehberliği Paris’te yaşayan Amerikalı mimarlar ve tarihçiler yapıyor.

- Dan Brown