Borsayı yukarı taşıyan 'altı'n maddeler

7 Ekim'de başlayan Hamas saldırılarının ardından 1 Kasım 2023'e kadar yüzde 15,7 gerileyerek yükseldiği 8 bin 496 puandan 7 bin 319 puana inen Borsa İstanbul endeksi 1 Kasım seans sonuna doğru başladığı iyimserliği sürdürüyor. 1 Kasım'da seansın kapanmasına 1,5 saat kala başlayan yükselişine dün de devam eden Borsa İstanbul yüzde 1.7 yükselerek 7 bin 663 puana çıktı. Borsa 1 Kasım'da gördüğü dip noktaya göre yüzde 4.7 tırmanmış oldu. Peki ne oldu da borsa 3 haftalık düşüşün ardından yükselmeye başladı? Borsa İstanbul'da neler oluyor? Bu soruların cevabını vermek için hem Türkiye ekonomisini hem sıcağı sıcağına borsayı olumlu ve olumsuz etkileyen faktörlere bakmak gerekiyor.

DİKKAT! SADECE BORSA DÜŞMÜŞTÜ

Gelin önce endeksin yüzde 15.7 değer yitirmesine neden olan gelişmelere göz atalım. Şüphesiz ki Türkiye'nin tarihi ve kültürel yakınlığının olduğu Filistin'de Gazze'den İsrail'e yapılan saldırıların ardından başlayan İsrail-Hamas savaşı ilk sırada yer alıyor. Savaşın bölgeye yayılma ihtimali hala daha Türkiye başta olmak üzere bölge ülkelerini tehdit etmeye devam ederek bir risk unsuru olarak bulunduğu yerde duruyor. Tabii ki bu piyasaları geriyor. Ancak şuna dikkat çekelim; savaşın başlamasından bu yana Türkiye'de en çok etkilenen yatırım enstrümanı borsa oldu. Tahvil faizleri, dolar/TL yerinde saydı. Biraz Türkiye'nin risk primini anlatan CDS yükseldi o kadar. Eğer bu savaş Türkiye için komple büyük risk olarak görülseydi diğer yatırım araçlarının da olumsuz etkilenmesi gerekiyordu. Peki borsa neden tek başına düştü? Bu durumun açıklanması için dönüp geriye bakmak gerekiyor.

BEKLENTİ TÖRPÜLENDİ

Borsa seçimin ardından yaklaşık olarak ikiye katlanırken en büyük beklenti ekonomi politikalarının değişmesi rasyonel politikalara dönülmesi ile birlikte borsada payı yüzde 70'in üzerinden yüzde 27'ye gerileyen yabancıların geri döneceğiydi. İşte savaş ve savaşa karşı Türkiye'nin Batı'yı rahatsız eden tavrı bu beklentiyi törpülediği için borsa olumsuz etkilendi.

Hisse senetleri piyasalarını en kötü etkileyen ikinci konu yeni ekonomi politikasının yan etkileri. Yeni politika neyi öngörüyor? Faiz artıyor, krediler frenleniyor, büyüme hızının düşmesi bekleniyor. Bu bir yanıyla mevduat faizlerini artırarak borsaya alternatif yatırım aracı haline getiriyor. Diğer yandan henüz gerçekleşmese de kredilerin frenlemesinin şirket büyümelerini olumsuz etkileyerek karlılıkların düşmesini sağlayacağı bekleniyor. Son olarak yüksek faizin borsada kredi ile alım yapan yatırımcıların bir kısmını caydırıp kredili işlemlerden uzaklaştırdığını belirtelim. Şu anda borsada kredili işlem yapan yatırımcıların yıllık yüzde 70 ile kredi aldıklarını biliyoruz. Yatırımcı ancak ayda yüzde 6'nın üzerinde getiri elde etmeli ki aldığı krediyi ödeyip üstüne kar etsin. Borsayı olumsuz etkileye bir kaç konu daha var ancak en başat olanları yukarıda saydık.

YENİDEN RUSYA-UKRAYNA GİBİ OLUR MU?

Şimdi endekste düşüş trendini durdurup yukarı çeviren terazinin olumlu tarafına bakalım. Öncelikle İsrail Filistin Savaşı'na çözüm bulmak için ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın Türkiye'ye geliyor olması önemli. Bu durum yabancı yatırımcı başta olmak üzere yatırımcılarda Türkiye acaba Rusya Ukrayna Savaşı'nda olduğu gibi bir arabulucu rolüne soyunabilir mi beklentisi yarattı. Bu beklenti 3 hafta önce törpülenmeye başlanan yabancı yatırımcının yeniden Borsa İstanbul'a dönebileceği senaryosuna destek oldu. Türkiye'nin risk primi (CDS) 420'nin üstünden 370 puana kadar düştü.

ERKAN KONUŞUYOR, PİYASALAR ÇOŞUYOR

Savaşa rağmen yeni ekonomi politikasının kararlılıkla uygulanması yabancı yatırımcı tarafından yavaş yavaş olumlu algılanmaya başladı. Bunu destekleyen bir gelişme de Merkez Bankası Başkanı Gaye Erkan'ın mesajlarının her seferinde çok olumlu algılanmaya başlanması. Erkan'ın konuştuğu her gün piyasalar olumluya döndü.

Terazinin olumlu tarafındaki en önemli konulardan birisi de 9 aylık bilançolarda karların beklenenin çok üstünde geliyor olması. Hemen her şirketin karı sürpriz olarak görülüyor. Bu durum, borsa şirketlerinin karlarının her koşulda süreceğinin belirtisi olarak görülüyor. Son olarak gelen kar rakamları ve 3 haftalık yüzde 15.7'lik düşüşün ardından şirket değerlerinin çok ucuzlamış olması borsaya yatırım iştahını artırıyor.